Fizjoterapia pacjentów po zabiegach onkologicznych - rehabilitacja onkologiczna

Onkologia jest dziedziną medycyny zajmującą się diagnozowaniem i leczeniem
nowotworów złośliwych. Współczesne metody leczenia choroby nowotworowej, takie jak chirurgia, radioterapia i chemioterapia, znacząco zwiększają szanse pacjentów na wyzdrowienie. Niemniej jednak, proces powroty do pełnej aktywności, zdrowia, niezależności i samodzielności po zakończeniu leczenia często wymaga dodatkowego wsparcia w postaci rehabilitacji.

Rehabilitacja po zabiegach onkologicznych jest niezwykle ważna, ponieważ pomaga pacjentom odzyskać pełną sprawność fizyczną, psychiczną i emocjonalną. Powinna rozpocząć się jeszcze przed zabiegiem operacyjnym, aby zmniejszyć powikłania pozabiegowe.

Dlaczego rehabilitacja onkologiczna jest niezbędna? Cele i zadania.

Leczenie onkologiczne, choć skuteczne, może wiązać się z licznymi skutkami ubocznymi, takimi jak zmęczenie, osłabienie, obrzęki limfatyczne, bóle mięśni i stawów, problemy z aktywnością ruchową, a nawet zaburzenia funkcji poznawczych. Na czym polega rehabilitacja onkologiczna? Rehabilitacja po leczeniu onkologicznym ma na celu:

• Poprawę kondycji fizycznej - poprzez wykonywanie ćwiczeń fizycznych, których celem jest zapobieganie zaburzeniom czynnościowym: wzmocnienie mięśnie, poprawa elastyczność i koordynacji ruchową. 
• Redukcję bólu i dyskomfortu - techniki takie jak masaż czy hydroterapia
  pomagają złagodzić ból i poprawić samopoczucie.
• Wsparcie psychiczne - terapia psychologiczna pomaga pacjentom chorym leczonym z powodu choroby nowotworowej radzić sobie ze stresem, lękiem i depresją, które mogą towarzyszyć procesowi leczenia.
• Usprawnienie funkcji poznawczych - ćwiczenia umysłowe i terapie
  zajęciowe pomagają w poprawie koncentracji, pamięci i zdolności do
  podejmowania decyzji.

Jakie są przeciwwskazania do fizjoterapii pacjentów onkologicznych?

Rehabilitacja po zabiegach onkologicznych może znacząco poprawiać jakość życia pacjentów leczonych z powodu nowotworów złośliwych, jednak nie zawsze jest wskazana. Istnieją pewne przeciwwskazania, które mogą uniemożliwiać rozpoczęcie lub kontynuowanie rehabilitacji. Ważne jest, aby każdy pacjent był oceniany indywidualnie przez zespół medyczny, aby upewnić się, że rehabilitacja będzie bezpieczna i skuteczna. Oto najważniejsze przeciwwskazania do rehabilitacji po zabiegach onkologicznych:

• ostra infekcja lub stan zapalny
• zaawansowana choroba nowotworowa np. przerzuty
• niewyrównane choroby sercowo-naczyniowe
• ostra niewydolność oddechowa
• skrajne wyniszczenie organizmu
• poważne problemy psychiczne
• powikłania pooperacyjne

Każdy przypadek powinien być oceniany indywidualnie przez zespół medyczny, aby zapewnić pacjentowi bezpieczeństwo i skuteczność terapii. U pacjentów onkologicznych nie stosuje się zabiegów fizykalnych (takich jak np. laseroterapia, pole magnetyczne, terapia Tecar).

Jakie są etapy fizjoterapii onkologicznej? 

Najkorzystniej byłoby, gdyby rehabilitacja rozpoczęła się jeszcze przed planowanym zabiegiem operacyjnym.

Rehabilitacja po zabiegach onkologicznych jest procesem wieloetapowym, dostosowanym do indywidualnych potrzeb pacjenta. Jej sposobem zapobiegania powikłaniom po leczeniu onkologicznym, a także przywracanie sprawności psychofizycznej i emocjonalnej.

Proces rehabilitacji można podzielić na kilka kluczowych etapów:

Ocena wstępna stanu pacjenta

Na początku procesu rehabilitacji specjalista ocenia stan zdrowia pacjenta, identyfikując obszary wymagające szczególnej uwagi.
Zadania w tym etapie to:

• Szczegółowa ocena medyczna, która obejmuje przegląd historii choroby, stadium choroby, przeprowadzone zabiegi oraz obecny stan zdrowia.
• Ocena funkcjonalna, w tym badanie siły mięśniowej, zakresu ruchu, poziomu bólu i ogólnej kondycji fizycznej.
• Ocena psychologiczna, mająca na celu identyfikację problemów emocjonalnych i psychicznych, takich jak lęk, depresja czy stres.
• Przeprowadzenie wywiadu z pacjentem w celu zrozumienia jego oczekiwań, celów rehabilitacyjnych i codziennych wyzwań.

Planowanie terapii u pacjenta z nowotworem

Na podstawie oceny, opracowywany jest spersonalizowany plan rehabilitacji, który może obejmować różne formy terapii fizycznej, psychologicznej i zajęciowej.
Zadania w tym etapie to:

• Wyznaczenie krótkoterminowych i długoterminowych celów rehabilitacji onkologicznej.
• Wybór odpowiednich metod i technik rehabilitacyjnych, takich jak fizjoterapia, terapia zajęciowa, wsparcie psychologiczne czy terapia oddechowa.
• Planowanie fizjoterapii w onkologii powinno uwzględniać ewentualne przeciwwskazania i dostosować plan terapii w sposób bezpieczny dla pacjenta.
• Określenie częstotliwości i intensywności sesji rehabilitacyjnych.

Wczesna rehabilitacja w onkologii

Ten etap ma na celu rozpoczęcie działań rehabilitacyjnych jak najszybciej po zabiegu, gdyż ma on na celu zapobieganie powikłaniom i utrzymanie jak najwyższej sprawności psychofizycznej pacjenta.
Zadania dla tego etapu to:

• Delikatne ćwiczenia ruchowe w celu poprawy krążenia krwi i zapobiegania
  zakrzepicy.
• Ćwiczenia oddechowe i techniki wspomagające prawidłową wentylację płuc.
• Stopniowe wprowadzanie ćwiczeń wzmacniających, dostosowanych do stanu zdrowia pacjenta.
• Wsparcie psychologiczne, aby pomóc pacjentowi w radzeniu sobie ze stresem i lękiem związanym z chorobą i leczeniem.

Intensywna rehabilitacja pacjenta onkologicznego

W tym etapie zwiększa się intensywność fizjoterapii oraz ćwiczeń w miarę poprawy stanu psychofizycznego pacjenta oraz jego zdrowia.
Zadania:

• Kontynuacja i intensyfikacja ćwiczeń fizycznych, takich jak ćwiczenia siłowe,
  aerobowe i stretching.
• Terapia zajęciowa, pomagająca pacjentowi w powrocie do codziennych czynności i aktywności zawodowej.
• Zastosowanie technik fizjoterapeutycznych, aby zmniejszyć ból i poprawić
  funkcjonalność.
• Regularne monitorowanie postępów pacjenta i dostosowywanie planu
  rehabilitacyjnego w zależności od wyników.

Rehabilitacja długoterminowa pacjenta z nowotworem

Ten etap ma na celu utrzymanie i dalsze doskonalenie osiągniętych wyników oraz
zapobieganie nawrotom problemów zdrowotnych.
Zadania:

• Kontynuacja programu ćwiczeń fizycznych, dostosowanego do możliwości i potrzeb pacjenta.
• Edukacja pacjenta w zakresie zdrowego stylu życia, w tym właściwej diety,
  zarządzania stresem i regularnej aktywności fizycznej.
• Stałe wsparcie psychologiczne, aby pomóc pacjentowi w radzeniu sobie z
  długoterminowymi skutkami choroby i leczenia.
• Regularne kontrole medyczne i oceny stanu zdrowia, aby wcześnie wykrywać i reagować na ewentualne problemy.

Rehabilitacja po zabiegach onkologicznych jest złożonym procesem, który powinien być uwzględniany na każdym etapie leczenia i wymaga indywidualnego podejścia fizjoterapeuty do każdego pacjenta. Współpraca pacjenta z zespołem medycznym oraz regularne monitorowanie postępów są kluczowe dla sukcesu rehabilitacji.

Jakie są najczęstsze formy fizjoterapii po zabiegach onkologicznych?

Rehabilitacja po zabiegach onkologicznych obejmuje różnorodne formy terapii, które mają na celu przywrócenie sprawności fizycznej, psychicznej i emocjonalnej pacjentów. Oto najczęstsze formy rehabilitacji stosowane w praktyce:

• Ćwiczenia ogólnousprawniające: Wzmacnianie mięśni, poprawa wytrzymałości, zwiększenie elastyczności i ruchomości.
• Ćwiczenia oddechowe: Pomagają w poprawie wentylacji płuc i redukcji ryzyka powikłań oddechowych.
• Terapia manualna: Masaże, manipulacje stawowe i techniki relaksacyjne ktorych celem jest zmniejszenie bólu mięśniowo-szkieletowego i poprawę funkcji.
• Terapia zajęciowa: koncentruje się na poprawie umiejętności życia codziennego oraz funkcji rąk i kończyn.
• Terapia sensoryczna: Techniki wspomagające zmysły, które mogą zostać zaburzone w trakcie leczenia onkologicznego.
• Wsparcie emocjonalne i psychologiczne: Indywidualne sesje terapeutyczne,
  podtrzymujące terapie grupowe i wsparcie dla pacjentów.

Fizjoterapia w onkologii jest kluczowym elementem procesu powrotu do zdrowia oraz samodzielności i niezależności. Dzięki niej pacjenci mogą odzyskać pełną sprawność fizyczną i psychiczną, co przekłada się na poprawę jakości życia. Ważne jest, aby rehabilitacja była dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta i prowadzona przez wykwalifikowanych specjalistów.

Dbanie o siebie po zakończeniu leczenia onkologicznego to inwestycja w zdrową i
szczęśliwą przyszłość, dlatego ważne, aby rehabilitacja była ciągła i kompleksowa.

Piśmiennictwo:
1. Filarecka, A., Kuczma, M., Biernacki, M., Sowa, M., Zegarski, W., & Fizycznego, W. Rehabilitacja pacjenta po chirurgicznym leczeniu raka jelita grubego-proponowane postępowanie. Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce, 86.
2. Opuchlik, A., Włoch, A., Biskup, M., Ridan, T., Wróbel, P., Jonak, R., & Curyło, M. (2018). Metody leczenia onkologicznego i chirurgicznego oraz postępowanie fizjoterapeutyczne u kobiet z rakiem piersi. Rehabilitacja Medyczna (MedRehabil), 22(1), 38-48.