Hipermobilność stawów: wiotkość, nadmierna ruchomość stawów

Czym jest hipermobilność stawów?

Hipermobilność stawów to stan, w którym stawy ciała wykazują nadmierną ruchomość lub wiotkość.  Spowodowana jest dziedziczną nieprawidłowością w strukturze tkanki łącznej całego 
organizmu. Powoduje to zaburzenia w proporcji kolagenu.  

Wystąpienie hipermobilności zależy od indywidualnych czynników takich jak:

• wiek
• płeć
• pochodzenie etniczne  
• rasa  

Hipermobilność (joint hypermobility) dotyka 38% osób pochodzenia azjatyckiego i afrykańskiego. W krajach zachodnich dotyczy 10% populacji. Hipermobilność częściej dotyczy dzieci niż osoby dorosłe. Częściej także występuje u kobiet.

Objawy hipermobilności stawów mogą być różne, a ich nasilenie zależy od stopnia nadmiernej elastyczności stawów oraz od indywidualnych predyspozycji. U niektórych osoby z hipermobilnością nie mają żadnych objawów i nie odczuwają dolegliwości. Jednak w innych przypadkach hipermobilność stawów może prowadzić do różnych dolegliwości, które mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie.

Objawy nadmiernej mobilności stawów i wiotkości stawów

• zwiększony zakres ruchomości w stawach
• wiotkość torebek stawowych i więzadeł  
• zaburzenia w funkcjonowaniu narządów oraz układów zawierających tkankę łączną  

Według niektórych badaczy (Zweers i wsp.) hipermobilności stawów nie powinno się traktować jako oddzielnej jednostki chorobowej, a objaw zaburzeń strukturalnych tkanki łącznej, który towarzyszy wielu chorobom genetycznym np., zespołowi Downa, wrodzonej łamliwości kości, Marfana, zespół Ehlersa-Danlosa oraz łagodnemu zespołowi hipermobilności stawów (BHJS – benign hypermobility joint syndrome).

Łagodny zespół hipermobilności stawów - BHJS

Charakterystycznym objawem tego zespołu, oprócz nadmiernej ruchomości stawów jest: 

• przewlekły ból stawów
• bóle pleców  
• podwichnięcia, zwichnięcia stawów
• cienka skóra - mocno rozciągliwa
• łagodne uszkodzenia tkanek
• objawy typowe dla zespołu Marfana - charakterystyczna postawa ciała
• zaostrzenie bólu podczas aktywności fizycznej
• u dzieci narastający ból wieczorem i w nocy, wybudzający ze snu
• bóle pleców głównie u nastolatków
• płaskie stopy
• koślawe kolana
• skrzywienie kręgosłupa
• hiperlordoza w odcinku lędźwiowym kręgosłupa
• żylaki
• niektórzy badacze sugerują także związek cieśni nadgarstka

Kolagen

U osób z hipermobilnością stawów proporcja kolagenu typu III w stosunku do łącznej ilości kolagenu typu III i II jest podwyższona w stosunku do normy. Te nieprawidłowości w ścięgnach wpływają na funkcjonowanie różnych struktur anatomicznych.

Najczęściej zgłaszanym problemem zarówno przez dzieci, jak i dorosłych jest ból stawów. W szczególności stawu kolanowego i skokowego. Mogą także występować obrzęki. Przemieszczenia (dyslokacje) mogą występować w różnych stawach np.

• rzepkowo-udowych
• skroniowych
• barkowych
• biodrowych
• śródręczno-paliczkowych
• stawów odcinka lędźwiowego kręgosłupa
• może wystąpić kręcz szyi
• zwichnięcia stawu łokciowego

Diagnostyka hipermobilności stawów

Diagnoza hipermobilności stawów opiera się na:

1. Wywiadzie medycznym — lekarz lub fizjoterapeuta przeprowadza szczegółową rozmowę, aby ocenić, czy w rodzinie występowały podobne problemy, a także 
   analizuje dotychczasowe objawy pacjenta.
2. Badaniu fizykalnym — sprawdza zakres ruchu stawów i ocenia, czy stawy wykazują nadmierną elastyczność.
3. Zmodyfikowana Skala Beightona — jest to jedna z popularniejszych skali do oceny hipermobilności stawów. Skala ta ocenia zakres ruchomości w 9 stawach, a wynik powyżej 4 punktów (na 9) może wskazywać na hipermobilność.

Warto zauważyć, że hipermobilność stawów nie zawsze musi prowadzić do problemów zdrowotnych, ale w niektórych przypadkach może być związana z bólem stawów, niestabilnością stawów, a także może zwiększać ryzyko kontuzji i prowadzić do urazów.

Fizjoterapia przy nadmiernej ruchomości stawów

Fizjoterapia pełni kluczową rolę w tym schorzeniu. Jej celem jest przede wszystkim:

• wzmocnienie siły mięśniowej
• poprawa propriocepcji

Ma to na celu wzmocnienie stawów i mięśni, poprawę stabilizacji stawów, co prowadzi do zmniejszenie dolegliwości bólowych.  

Nie należy wykonywać stretchingu stawowego. W ćwiczeniach dotyczących stabilności stawów można wykorzystać: techniki PNF z wykorzystaniem taśm Thera-Band

Ćwiczenia powinny być stopniowane pod względem trudności; rozpoczynając od ćwiczeń statycznych, następnie przechodząc do ćwiczeń dynamicznych i ćwiczeń z oporem.  

Niezwykle ważna jest także praca nad propriocepcją np. za pomocą rytmicznej stabilizacji stawów z metody PNF, wzmocnienie stabilizacji centralnej. Przykładowe ćwiczenia to stanie na jednej nodze.

Osoby z hipermobilnością mogą uprawiać sport, ale muszą zachować szczególną ostrożność. Pacjentom z hipermobilnością zalecane jest pływanie, które odciąża stawy, a także jazda na rowerze stacjonarnym wzmacniająca mięśnie.  

Jako terapia wspomagająca może być zastosowany:

• TENS
• ciepłe lub zimne okłady
• kinesiotaping
• elektroterapia
• terapia manualna
• masaż
• relaksacje

Farmakoterapia  

W przypadku wystąpienia dolegliwości bólowych i zapalenia stawów można zastosować leki przeciwbólowe i przeciwzapalne.

Warto wybierać aktywność fizyczną, która nie będzie powodować nadmiernego przeciążenia stawów oraz dostosować intensywność treningów do możliwości organizmu.  

Piśmiennictwo: 
1. Mirska, A., Kalinowska, A. K., Topór, E., Okulczyk, K., & Kułak, W. (2011). Łagodny zespół hipermobilności stawów (BHJS). Neurol Dziec, 20, 41.