Tendinopatia ścięgna: jak wygląda leczenie tendinopatii przez terapię falą uderzeniowa

Co to jest tendinopatia ścięgna?

Tendinopatia to schorzenie układu mięśniowo-szkieletowego, a dokładniej patologia dotycząca ścięgien, charakteryzujący się przewlekłymi zmianami, które mogą prowadzić do bólu i ograniczenia ruchomości.

Tendinopatia odnosi się do uszkodzeń ścięgien, które mogą być wynikiem przeciążenia lub urazów. Stan ten prowadzi do zmian degeneracyjnych w obrębie włókien ścięgnistych.

Tendinopatią ścięgna mogą być objęte różne obszary w ciele. Najczęściej dotyka ścięgien stożka rotatorów, stawu kolanowego (np. kolano skoczka), ścięgna Achillesa oraz stawu łokciowego.

Jakie są objawy tendinopatii?

Główne objawy kliniczne tendinopatii są zróżnicowane i mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie pacjenta. Przede wszystkim, jednym z najczęściej występujących symptomów jest ból w okolicy zajętego ścięgna. Ból ten zazwyczaj nasila się podczas aktywności fizycznej, co sprawia, że wykonywanie nawet prostych czynności staje się trudne i nieprzyjemne.

Kolejnym istotnym objawem jest ograniczona ruchomość stawu, co może prowadzić do trudności w wykonywaniu codziennych aktywności, takich jak chodzenie, bieganie czy podnoszenie przedmiotów. Ograniczenie zakresu ruchu jest wynikiem zarówno bólu, jak i zmian degeneracyjnych w obrębie ścięgna, które mogą prowadzić do sztywności stawu.

Dodatkowo, pacjenci często zauważają obrzęk oraz bolesność palpacyjną w okolicy zajętego ścięgna. Obrzęk może być wynikiem stanu zapalnego oraz nagromadzenia płynów w tkankach, co dodatkowo potęguje dyskomfort. Bolesność palpacyjna oznacza, że dotykając okolic zajętej przez tendinopatię, pacjent odczuwa ból, co wskazuje na podrażnienie tkanek miękkich.

Nie można również pominąć uczucia „trzeszczenia” w stawie, które często towarzyszy tendinopatii. To charakterystyczne zjawisko może być spowodowane przez ruchy ścięgien oraz ich interakcje z kośćmi i innymi strukturami stawowymi.

Jaka jest przyczyna tendinopatii?

Jednym z najczęstszych powodów występowania tego schorzenia jest długotrwałe wykonywanie tych samych czynności. Osoby, które regularnie angażują się w powtarzalne ruchy, na przykład sportowcy, pracownicy biurowi czy osoby wykonujące prace manualne, mogą być szczególnie narażone na przeciążenia ścięgien. Powtarzające się ruchy prowadzą do mikrourazów, które z czasem mogą kumulować się i prowadzić do stanu zapalnego oraz degeneracji tkanek.

Kolejną istotną przyczyną tendinopatii jest przeciążenie ścięgien. Zbyt intensywne treningi, niewłaściwe techniki wykonywania ćwiczeń czy nagłe zwiększenie obciążenia mogą prowadzić do uszkodzenia ścięgien, szczególnie kończyn dolnych.

Warto wiedzieć!

Z wiekiem tkanki łącznotkankowe, w tym ścięgna, tracą swoją elastyczność i wytrzymałość, co zwiększa podatność na urazy. U osób starszych tendinopatia może występować nawet przy minimalnym obciążeniu, a proces gojenia się tkanek jest znacznie wolniejszy.

Rodzaje tendinopatii

Tendinopatię możemy podzielić według lokalizacji:

• tendinopatia stożka rotatorów (bark) - dotyka głównie ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego.  Najczęściej dotyczy osób zajmujących się pakowaniem, podnoszeniem ciężarów czy sięganiem po przedmioty znajdujące się wysoko. Problemy te często występują również u sportowców trenujących w dyscyplinach rzutowych, takich jak rzut oszczepem, pchnięcie kulą, rugby czy piłka ręczna.
• tendinopatia ścięgna Achillesa (staw skokowy) - najbardziej narażeni są biegacze, tenisiści czy też osoby z wadami stóp
• tendinopatia rzepki (kolano) - najczęściej odnosi się do osób, które regularnie wykonują skoki i lądowania, takich jak siatkarze czy koszykarze, ale dotyczy także osób z nadwagą, deformacjami stóp oraz różnicami w długości nóg.
• tendinopatia łokcia (tzw. łokieć tenisisty lub golfisty) - Największe ryzyko wystąpienia tendinopatii mają pracownicy biurowi oraz kosmetyczki. Wśród pracowników fizycznych, którzy mogą być dotknięci tym zagadnieniem, znajdują się budowlańcy wykonujący powtarzalne czynności związane z dźwiganiem. 

Dodatkowo istnieje podział według charakteru patologii:

• tendinopatia reaktywna,
• tendinopatia uszkodzenia,
• tendinopatia zwyrodnieniowa. 

Diagnostyka tendinopatii ścięgna

Polega na przeprowadzeniu:

• wywiadu medycznego - m.in. określenie czy występują choroby współistniejące, które mogą mieć wpływ na powstawanie tendinopatii. Pytania będą dotyczył charakteru i rodzaju bólu oraz czasu trwania.
• badanie przedmiotowe - lekarz lub specjalista fizjoterapii ogląda i dotyka miejsc bolesnych oraz wykonuje testy funkcjonalne.
• badania obrazowe RTG - może nie wykazywać zmian, wykonuje się je, aby wykluczyć inne przyczyny problemu
• badanie obrazowe USG - za pomocą USG można lokalizować oraz różnicować choroby ścięgien i ich przyczepów. Badanie pozwala także na określenie ciągłości ścięgna. Dzięki USG mamy możliwość obserwacji przesuwania się ścięgna, czyli metodę dynamiczną, a nie tylko statyczną. Możemy ocenić zmiany zwyrodnieniowe, zapalne oraz urazowe.
• badanie MRI - może być widoczny sygnał z obszarami rozluźnienia kolagenu i zwyrodnienia śluzowatego. Czasami widoczne są zwapnienia w miejscu przyczepu więzadła.

W obrazie ścięgna widać brak uporządkowanej struktury ścięgna i mogą pojawić się zwapnienia. Warto jednak wiedzieć, iż zmiany zwyrodnieniowe przyczepów ścięgien nie muszą powodować dolegliwości bólowych.

Badanie histopatologiczne

Używanie terminu tendinitis (zapalenie ścięgna) powinno stosować dopiero po wykonaniu
badania histopatologicznego. W badaniu histologicznym obraz przedstawia się jako nieuporządkowana tkanka z rozluźnionymi włóknami kolagenowymi. W prawidłowym obrazie włókna kolagenowe są białe i połyskliwe- w obrazie patologicznym są szare, cieńsze i jest ich mniej.

Tendinitis czy tendinosis?

Tendinitis to stan zapalny ścięgna. Jest to ostre uszkodzenie, do którego dochodzi wskutek nadmiernego obciążania tkanki. Objawy to zesztywnienie stawu, ucieplenie, zaczerwienienie. Leczenie polega na odciążeniu, kompresji, chłodzeniu oraz elewacji oraz stosowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Powrót do zdrowia zajmuje około 4-6 tygodni. Wskazane jest także noszenie ortezy usztywniającej podudzie.

Tendinosis jest to przewlekłe uszkodzenie ścięgna na poziomie komórkowym, ale bez cech zapalenia. Przyczyną może być nadmierna pronacja np. stopy w przypadku ścięgna Achillesa, przebyte zapalenie ścięgna, zbyt duże obciążenia ścięgna, gdy jest ono już na granicy swojej wytrzymałości, często powtarzające się mikrouszkodzenia- prowadzi to do wzrostu komórek naprawczych. W badaniu USG widoczna będzie waskularyzacja (wrastanie naczyń krwionośnych) w uszkodzone włókna kolagenowe. Prowadzi to do osłabienia tkanki i zerwania ścięgna. Ból pojawia się na początku treningu, następnie ustępuje, natomiast największa bolesność pojawia się po zakończonym treningu i trwa jeszcze długo. Rano może występować sztywność i opuchlizna, pogrubienie chorego ścięgna i słyszalne trzaski. Całkowite wyzdrowienie przy podjęciu leczenia następuje po 2-3 miesiącach.
W tym przypadku tzn. uszkodzonej struktury, a nie zapalenia dobrze sprawdzi się fala uderzeniowa niszcząca zwapnienia, ćwiczenia poprawiające krążenie, następnie ekscentryczne, kinesiotaping, orteza piętowa lub wkładka podpierająca pronację ( w przypadku tendinopatii ścięgna Achillesa).

Jak działa fala uderzeniowa ESWT?

Fala uderzeniowa (ESWT) jest nieinwazyjną formą leczenia tendinopatii. Działa poprzez dostarczanie impulsów mechanicznych do tkanek, co stymuluje procesy regeneracyjne oraz zmniejsza ból.

Jednym z najważniejszych efektów fal uderzeniowych są gwałtowne zmiany ciśnień w tkankach. Te dynamiczne zmiany mogą stymulować komórki do aktywacji procesów naprawczych, co jest szczególnie istotne w przypadku tkanek uszkodzonych lub osłabionych.

Innym interesującym zjawiskiem związanym z falą uderzeniową jest kawitacja. To proces, w którym powstają małe pęcherzyki gazu w płynach ustrojowych, które następnie implodują,
generując lokalne mikrouszkodzenia.

Fala uderzeniowa wywołuje także przepływy mikrostrumieniowe, które poprawiają krążenie krwi i limfy w obszarze poddanym terapii. Lepsze ukrwienie tkanek sprzyja dostarczaniu niezbędnych składników odżywczych oraz usuwaniu produktów przemiany materii, co przyspiesza proces gojenia.

Działanie fali uderzeniowej w przypadku tendinopatii ścięgna

• bezpośrednia stymulacja gojenia i regeneracji ścięgna,
• neowaskularyzacja,
• bezpośrednie działanie przeciwbólowe,
• stymulacja neowaskularyzacji w prawidłowym połączeniu ścięgno-kość poprzez uwalnianie czynników wzrostu.

Skuteczność terapii falą uderzeniową w leczeniu w leczeniu tendinopatii ścięgna

Terapia falą uderzeniową jest uznawana za bezpieczną i skuteczną metodę leczenia tendinopatii, zwłaszcza w przypadkach opornych na tradycyjne metody terapeutyczne. Protokół leczenia zazwyczaj obejmuje kilka sesji, a pacjenci często odczuwają znaczną poprawę już po 2-3 zabiegach.

Jednym z najważniejszych efektów terapii falą uderzeniową jest działanie przeciwbólowe. Fala wpływa na błony komórkowe oraz zakończenia nerwowe, podnosząc próg odczuwania bólu. Dzięki kontrolowanemu wzrostowi stanu zapalnego zwiększa się stężenie substancji przeciwbólowych w organizmie, co pozwala długotrwale zmniejszyć ból.

Aby zwiększyć efektywność terapii falą uderzeniową, często zaleca się jej łączenie z innymi formami rehabilitacji, takimi jak kinezyterapia (ćwiczenia) czy też terapia manualna oraz unikanie nadmiernych obciążeń.

W stanach przewlekłych stosuje się także iniekcje z osocza bogatopłytkowego (uzyskuje się go z własnej krwi pacjenta). Płytki krwi zawierają bioaktywne cząsteczki (czynniki wzrostu i inne cytokiny), które biorą udział w gojeniu zapalenia, proliferacji komórkowej i przebudowie tkanek. Osocze bogatopłykowe może wspierać neowaskularyzację i powodować większy dopływ krwi i substancji odżywczych do ścięgna.

Takie postępowanie lecznicze prowadzi do pobudzenie proliferacji elementów naczyniowych, fibroblastów oraz wzmożenia odkładania kolagenu. Pozwala to na kompleksowe wsparcie procesu leczenia i szybszy powrót do pełnej sprawności fizycznej.

Bibliografia:

1. MGR MATEUSZS TEFAŃSKI i inni “Radialna fala uderzeniowa w połączeniu z ćwiczeniami fizycznymi w leczeniu entezopatii” ZWOLSKIMaciej i in. “Stress syndromes of the elbow joint region (golfer’s/tennis elbow)- a review of the recent literature.” Journal of Education, Health and Sport. Online. 13 September 2023.
2. Wójcik Gustaw, Stawińska Teresa, Szulc Anna, Sokołowska Barbara “Diagnostyka i leczenie zachowawcze łokcia tenisisty”Journal of Education, Health and Sport, Radomska Szkoła Wyższa, vol. 6, no. 11, 2016