Zespół Sudecka – przyczyny, objawy, jakie daje zespół algodystroficzny. Leczenie Zespołu Sudecka.

Zespół Sudecka to kompleksowy zespół bólu regionalnego CRPS (Complex Regional Pain Syndrome). Dotyczy on zwykle kończyny górnej lub dolnej. Historyczną nazwą tej dolegliwości był Zespół odruchowej dystrofii współczulnej.

Czym jest Zespół Sudecka?

Zespół Sudecka to choroba przewlekła, która objawia bólem i obrzękiem kończyny oraz ograniczeniem jej funkcji. Choroba dotyczy najczęściej stawu skokowego, a także ręki i nadgarstka.

Zespół Sudecka – przyczyny

Do wystąpienia Zespołu Sudecka dochodzi wskutek urazu kości (złamania) lub przebytego zabiegu chirurgicznego jako powikłania. Następstwem tego są patologiczne zmiany w obrębie układu współczulnego. Zespół Sudecka jest związany z nieprawidłową aktywnością nerwów współczulnych unerwiających, które zaopatrują uszkodzoną część ciała. To prowadzi do zaburzeń w zakresie regulacji naczyń krwionośnych, wydzielania potu oraz procesów troficznych, co skutkuje zmianami w metabolizmie tkanki kostnej i mięśniowej. Powikłania te rzadziej występuje wskutek oparzenia, zwichnięcia, stłuczenia lub uszkodzenia ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.  

Zespół Sudecka związany jest z nadmierną odpowiedzią układu współczulnego na ból występujący w wyniku urazu. Osobą, która opisała to schorzenie po raz pierwszy w 1900 roku, był niemiecki chirurg Paul H.M. Sudeck. Największą rolę w tym schorzeniu odgrywają prostaglandyny, bradykinina oraz wolne rodniki, które uwalniane są w wyniku uszkodzenia. Czynniki te uwalniane są w miejscu urazu. Mogą one wywoływać wpływ na naczynia krwionośne prowadząc do przewlekłych zaburzeń ukrwienia.  

Zwiększone napięcie układu współczulnego spowodowane jest właśnie tkankową aktywacją substancji czynnych. Powoduje to wtórną aktywację ich uwalniania, co prowadzi do “błędnego koła”. Prowadzi ona do degeneracji struktury kości.  

Przyczyna wystąpienia choroby Sudecka nie jest w pełni poznana. Wydaje się, że jest to niewłaściwa reakcja organizmu na uraz np. odmrożenia.  

Najczęściej objawy Zespołu Sudecka pojawiają się po złamaniu dalszej nasady kości promieniowej (90%). 
 

Zespół Sudecka – objawy:

Objawy Zespołu Sudecka to:

• bardzo silne dolegliwości bólowe (niewspółmierne do przebytego urazu) -  może nasilać się przy dotyku, ruchu lub zmianie temperatury
• narastający i silny ból
• ból piekący z trudnością wskazania konkretnego miejsca
• duża opuchlizna - powstała w wyniku zaburzeń krążenia
• zaczerwieniona lub sina skóra
• napięta, gładka, błyszcząca, czasami wilgotna skóra - w wyniku obrzęku
• charakterystyczne przebarwienia - początkowo nadmierne przekrwienie i ucieplenie
• następnie sinoczerwona, w kolejnym etapie blada i zimna
• zmiany troficzne skóry
• zmiany dystroficzne tkanek położonych głębiej
• zaburzenia siły mięśniowej - osłabienie  
• zaburzenia koordynacji - trudność w wykonywaniu precyzyjnych ruchów
• sztywność stawów - może wystąpić z czasem trwania dolegliwości  
• zaburzenia czucia - przeczulica lub niedoczulica  
• parestezje - uczucie mrowienia lub drętwienia  
• osteoporoza - zmniejszenie gęstości kości, które może prowadzić do złamań kości
• deformacje kości - w późnym stadium choroby w wyniku zaburzeń krążenia i
• metabolizmu tkanek  
• zaburzenia krążenia, nadmierna potliwość

Podsumowując objawy - zespół Sudecka obejmuje zmiany w:

• układzie nerwowym
• układzie krwionośnym
• kościach
• skórze
• mięśniach  

Choroba Sudecka (CRPS) - podział

Zespół Sudecka często dzieli się na dwa typy:

• CRPS I (typ I): Zespół Sudecka bez uszkodzenia nerwu. Jest najczęściej spotykany i zazwyczaj występuje po urazach, takich jak złamania, operacje. Objawy są wynikiem nieprawidłowej reakcji układu nerwowego na uraz.
• CRPS II (typ II): Zespół Sudecka z uszkodzeniem nerwu. W tym przypadku występuje uszkodzenie nerwu, na przykład w wyniku urazu lub operacji, co prowadzi do bardziej wyraźnych zaburzeń czucia i bólu.

Fazy Zespołu Algodystroficznego  

Do rozwoju Zespołu Sudecka dochodzi stopniowo i może przechodzić przez różne fazy:

Faza ostra (1-3 miesiące od urazu):

• intensywny ból, obrzęk, zmiany ciepłoty i koloru skóry.
• skóra jest gorąca i napięta, nadmierna tkliwość skóry.
• zaczynają występować trudności w poruszaniu się (zesztywnienia stawów, osłabienie). 

Faza dystroficzna (3-6 miesięcy od urazu):

• ból może się zmniejszać, ale występują zmiany w strukturze kości, takie jak 
  osteoporoza, odwapnienie kości i ubytek kości.
• wzrost napięcia mięśniowego, ograniczenie zakresu ruchu, przykurcz. 
• pojawiają się zmiany w strukturach stawów, skórze i mięśniach.

Faza atrofii (powyżej 6 miesięcy):

• jeśli zespół nie jest odpowiednio leczony, może nastąpić trwałe uszkodzenie tkanek.
• stopniowy zanik mięśni, zniekształcenia stawów, a także dalsze zmiany w kościach i tkankach, co prowadzi do ograniczenia ruchomości w stawie.
• może prowadzić do trwałej niepełnosprawności. 

Zespół Sudecka – leczenie

Podstawowym leczeniem tej choroby jest przyjmowanie leków przeciwbólowych oraz przeciwobrzękowych. Istotne znaczenie ma także fizjoterapia - w szczególności kinezyterapia i fizykoterapia. Leczenie tego schorzenia jest skomplikowane i wymaga zaangażowania wielu specjalistów. Może ono obejmować:

Farmakoterapia:

Leczenie farmakologiczne obejmuje:

• leki przeciwbólowe -  w celu skutecznego leczenia bólu.
• leki przeciwdepresyjne i leki przeciwdrgawkowe mogą pomóc w leczeniu bólu 
  neuropatycznego.
• kortykosteroidy w celu zmniejszenia stanu zapalnego.
• bisfosfoniany — leki wspomagające ochronę kości i zapobiegające osteoporozie.

Leczenie Zespołu Sudecka - fizjoterapia: 

1. Rehabilitacja, w tym ćwiczenia, w celu poprawy ruchomości stawów, wzmocnienia mięśni i poprawy ukrwienia tkanek.
2. Terapie manualne w celu zmniejszenia napięcia mięśniowego.
3. Drenaż limfatyczny - w celu zmniejszenia obrzęków.
4. Blokady nerwowe i znieczulenie miejscowe: Blokady nerwów (np. blokady zewnątrzoponowe lub neurotaksje) mogą pomóc w kontrolowaniu bólu. 
5. Terapie psychologiczne: Wspomaganie pacjenta z Zespołem Sudecka w radzeniu sobie z przewlekłym bólem i stresem emocjonalnym związanym z chorobą, np. poprzez terapię poznawczo behawioralną (CBT). 

Wczesne rozpoznanie Zespołu Sudecka i wdrożenie odpowiedniego leczenia mogą poprawić rokowania, dlatego ważne jest jak najszybsze podjęcie terapii po zauważeniu objawów. 

Piśmiennictwo: 
1. Szczęsny, G., & Olszewski, W. L. (2001). Obrzęk pourazowy: patomechanizm, diagnostyka, leczenie. Ortop Traumatol Rehabil, 3(3), 385-94.