Zespół bolesnego barku – przyczyny schorzenia, objawy i fizjoterapia

Czym jest zespół bolesnego barku?

Zespół bolesnego barku (periarthropathia hume- roscapularis) to schorzenie polegające na uszkodzeniu struktur w okolicy barku, które mogą wynikać z:

• problemu urazowego
• problemu zapalnego
• problemu zwyrodnieniowego  

Najczęściej problemy dotyczą  przyczepów ścięgnistych mięśni rotatorów:

• podłopatkowego
• podgrzebieniowego
• obłego mniejszego
• nadgrzebieniowego

Ich przyczepy początkowe umocowane są na łopatce, a końcowe na guzku większym i 
mniejszym kości ramiennej.  

Często także dochodzi do:

• zapalenia pochewki ścięgnistej ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia
• zapalenia kaletki podbarkowo- podnaramiennej 

Zespół bolesnego barku może przebiegać w sposób ostry lub przewlekły. Stan przewlekły doprowadza do barku zamrożonego, który objawia się dolegliwościami bólowymi, ograniczenie ruchomości stawu, zwłaszcza przy unoszeniu ręki powyżej linii ramion oraz osłabieniem siły mięśniowej, co utrudnia wykonywanie codziennych czynności.

Najczęstsze przyczyny zespołu bolesnego barku

Zapalenie ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia - przyczyną jest  przeciążenie lub nieprawidłowe wykonanie ruchu w stawie ramienno-łopatkowym. Zapalenie błony maziowej pochewki ścięgnistej występuje w takich jednostkach chorobowych jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), spondyloartropatie seronegatywne (ZZSK, ŁZS), a także w przebiegu choroby zwyrodnieniowej.

Objawy zespołu bolącego barku

Objawy zespołu bolesnego barku to rwący, ostry lub stały ból nad bruzdą mięśnia dwugłowego na przedniej powierzchni barku. Samoistny ból barku nasila się podczas czynnego ruchu odwracania, czyli supinacji przedramienia z oporem (Lekarz lub fizjoterapeuta wykonuje test Yergasona). 

W badaniu USG występują zmiany pochewki lub ścięgna - płyn i przerost błony maziowej. 
W opcji PD podczas badania USG widoczny będzie wzmożony przepływ naczyniowy.

Zespół mięśnia nadgrzebieniowego

Przyczyny są takie jak w przypadku zapalenia pochewki ścięgnistej głowy długiej mięśnia dwugłowego. Natomiast ten zespół najczęściej  jest skutkiem urazów naprężeniowych i powtarzających się mikrourazów. Może być także konsekwencją choroby zwyrodnieniowej wraz z występowaniem zaburzeń o podłożu psychologicznym lub behawioralnym, włączając w to stres i depresję.

Objawy:

• Ból w trakcie odwodzenia ramienia (w środkowej części zakresu ruchu).  Jest to tzw. objaw bolesnego łuku.
• Ruch odwodzenia jest ograniczony. Występuje punkt  spustowy o wzmożonej tkliwości nad górnym brzegiem łopatki.
• Do częściowego lub całkowitego zerwania tego mięśnia może dojść w przebiegu uszkodzenia stożka rotatorów.  

Zapalenie kaletki podbarkowo-podnaramiennej

Do zapalenia kaletki podbarkowej dochodzi w  wyniku urazów, przeciążeń, infekcji. Przyczyną może być także choroba zwyrodnieniowa oraz liczne choroby zapalne stawów.

Objawy:

• Ból w szczególności podczas odwodzenia ramienia oraz osłabienie siły mięśni rotatorów.
• Tkliwość w jednym punkcie, powyżej wyrostka barkowego.

Diagnostyka zespołu bolesnego barku

Polega ona przede wszystkim na: 
1. Wywiadzie lekarskim: 
Lekarz zbiera informacje na temat objawów (np. rodzaj bólu, czas trwania dolegliwości, czynności wywołujące ból). Informacje o urazach, operacjach,  aktywności fizycznej oraz chorobach przewlekłych.

2. Badanie fizykalne: 
Lekarz przeprowadza badanie stawu barkowego, sprawdzając zakres ruchu, reakcję na dotyk, obecność obrzęku, bolesność oraz możliwe ograniczenie ruchów barku.

3. Badania obrazowe:

• RTG – w celu oceny ewentualnych zmian zwyrodnieniowych lub urazów kości.
• USG – do oceny tkanek miękkich wokół stawu, takich jak ścięgna i kaletki podbarkowej. 
• MRI (rezonans magnetyczny) – w przypadku podejrzenia uszkodzeń ścięgien lub mięśni rotatorów.
• Tomografia komputerowa – może być stosowana w trudniejszych przypadkach.

4. Badania laboratoryjne: 
Jeśli zapalenie ma podłoże zapalne (np. reumatoidalne zapalenie stawów), lekarz może zlecić badania krwi, w tym testy na obecność przeciwciał, takich jak RF (czynnik reumatyczny) czy CRP (białko C-reaktywne). 

Diagnostyka różnicowa

W zespole bolesnego barku należy uwzględnić m.in

• zmiany zwyrodnieniowe w obrębie stawu ramienno-łopatkowego
• zmiany zwyrodnieniowe w obrębie stawu barkowo-obojczykowego
• zmiany zwyrodnieniowe w obrębie stawu mostkowo-obojczykowego
• problemy z odcinkiem szyjnym kręgosłupa
• choroby infekcyjne
• zapalenia stawów (RZS, ZZSK, ŁZS)
• dna moczanowa
• choroby rozrostowe  

Leczenie zespołu bolesnego barku

Leczenie zespołu bolesnego barku dobierane jest w zależności od przyczyny schorzenia, nasilenia objawów i stanu ogólnego pacjenta. Terapia zachowawcza w przypadku zespołu bolesnego barku koncentruje się na rehabilitacji, która zawiera ćwiczenia odciążające, a następnie wzmacniające oraz stabilizujące. W leczeniu stosuje się także leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (w formie doustnej, miejscowej lub jako zastrzyki sterydowe) oraz różne metody fizykoterapeutyczne.

Fizjoterapia

• Rehabilitacja: Fizjoterapia jest to jedna z najważniejszych metod leczenia wielu problemów w obrębie barku. Obejmuje ćwiczenia wzmacniające i rozciągające, które pomagają przywrócić  pełną funkcję stawu. Celem jest poprawa zakresu ruchomości barku oraz siły mięśniowej, szczególnie mięśni rotatorów.
• Terapia manualna: Terapia manualna tkanek miękkich łagodzi ból i poprawia ruchomość.  
• Masaż tkanek głębokich: łagodzi bólu i poprawy funkcji poprzez rozluźnianie spiętych mięśni, redukcję stanów zapalnych, poprawę krążenia i przywracanie elastyczności tkankom.
• Krioterapia i termoterapia: Stosowanie zimnych lub ciepłych okładów może być pomocne i łagodzić dolegliwości Pacjenta.  

Leczenie farmakologiczne 

• Leki przeciwzapalne: Leki takie jak ibuprofen czy naproksen są często stosowane w celu zmniejszenia bólu i stanu zapalnego.
• Kortykosteroidy: W przypadku silnego zapalenia lekarz może zalecić wstrzyknięcie sterydów bezpośrednio do stawu barkowego, co przynosi szybkie złagodzenie objawów.
• Leki przeciwbólowe: W przypadku silnego bólu lekarz może przepisać leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol lub opioidy, w zależności od nasilenia dolegliwości.
• Leki modyfikujące chorobę: W przypadkach, gdy ból jest związany z chorobami zapalnymi, jak reumatoidalne zapalenie stawów, stosuje się leki modyfikujące przebieg choroby (DMARDs).

Inne metody  

Iniekcje kwasu hialuronowego: Iniekcje te mogą poprawić funkcjonowanie stawu w przypadku problemów zwyrodnieniowych.

Terapia komórkami macierzystymi: W niektórych przypadkach, zwłaszcza w przypadku uszkodzeń ścięgien, stosuje się terapię komórkami macierzystymi, aby wspomóc regenerację tkanek.

Leczenie chirurgiczne

Artroskopia: Jest to mało inwazyjny zabieg chirurgiczny, który pozwala na usunięcie uszkodzonych tkanek, naprawę uszkodzeń ścięgien lub w razie potrzeby rekonstrukcję stawu. Jest to najczęściej stosowane leczenie w przypadku uszkodzeń rotatorów lub zespołu ciasnoty podbarkowej.

Rekonstrukcja ścięgien rotatorów: W przypadku rozległych uszkodzeń ścięgien może być konieczna operacja rekonstrukcji. 

Protezowanie stawu barkowego: W przypadku zaawansowanej artrozy barku, gdy inne metody zawiodły, lekarz może zalecić wymianę stawu na protezę.

Podsumowanie

Zespół bolesnego barku  może mieć różnorodne przyczyny, w tym urazy, przeciążenia, choroby zapalne czy zwyrodnienia. Dotyczy głównie osób aktywnych fizycznie, starszych oraz tych z problemami ze stawami. Diagnostyka obejmuje wywiad lekarski, badanie fizykalne oraz badania obrazowe. Leczenie obejmuje w szczególności fizjoterapię, farmakoterapię, a w niektórych przypadkach leczenie operacyjne. Fizjoterapia jest bardzo skuteczną metodą leczenia, pomagającą w redukcji bólu, poprawie ruchomości i wzmocnieniu mięśni stawu barkowego.  
 
Piśmiennictwo: 
1. de Quervaina, Z. (2016). Reumatyzm tkanek miękkich. Reumatologia, (supl 1), 114-123.