Zespół cieśni nadgarstka - jakie są objawy i leczenie zespołu cieśni nadgarstka

Zespół cieśni nadgarstka (ang. carpal tunnel syndrome) to schorzenie, które dotyka wiele osób, szczególnie tych, które wykonują powtarzalne ruchy nadgarstka, takie jak praca przy komputerze, granie na instrumentach czy praca fizyczna. 

Co to jest zespół cieśni nadgarstka?

Jest to schorzenie związane z uciskiem na nerw pośrodkowy w kanale nadgarstka. Jest najczęstszą neuropatią w obrębie kończyny górnej. Schorzenie to sklasyfikowane jest w ICD-10 jako mononeuropatia kończyny górnej pod symbolem G56.0.

Ten wąski tunel anatomiczny, ograniczony z trzech stron przez kości nadgarstka i od strony dłoniowej przez więzadło poprzeczne i troczek zginaczy, zawiera nerwy, naczynia krwionośne oraz ścięgna. Ucisk na nerw prowadzi do szeregu objawów neurologicznych, które mogą znacząco wpłynąć na codzienne funkcjonowanie. W przebiegu tej choroby wzrasta ciśnienie wewnątrz kanału nadgarstka.

Jakie są przyczyny zespołu cieśni nadgarstka?

Zespół cieśni nadgarstka to schorzenie, które może mieć wiele różnych przyczyn.

• Powtarzające się ruchy ręką - praca przy komputerze, pisanie na klawiaturze, granie na instrumentach muzycznych czy wykonywanie prac fizycznych wymagających częstego używania rąk mogą prowadzić do przeciążenia nerwu pośrodkowego
• Nadmiernie obciążenie nadgarstka - intensywne ćwiczenia, zwłaszcza te, które angażują nadgarstki, mogą również przyczynić się do wystąpienia zespołu cieśni nadgarstka. Sportowcy oraz osoby regularnie wykonujące ciężką pracę fizyczną są szczególnie narażeni na przeciążenia, które mogą prowadzić do obrzęku tkanek i ucisku na nerw pośrodkowy.
• Wcześniejsze urazy i kontuzje - urazy nadgarstka, takie jak złamania czy stłuczenia, mogą prowadzić do obrzęku i ucisku na nerw pośrodkowy. Nawet niewielkie urazy, które wydają się niegroźne, mogą w dłuższym okresie czasu przyczynić się do rozwoju zespołu cieśni nadgarstka.
• Niewłaściwe ustawienie myszki i klawiatury - zbyt bliskie lub zbyt dalekie ustawienie myszy i klawiatury na biurku może powodować mechaniczny ucisk kanału nadgarstka, a co za tym idzie ucisk nerwu pośrodkowego.
• Przyczyny hormonalne - zmiany hormonalne, szczególnie te występujące w czasie ciąży czy menopauzy, mogą prowadzić do zatrzymywania płynów w organizmie i obrzęków. To z kolei zwiększa ryzyko ucisku na nerw pośrodkowy.
• Inne choroby - ryzyko rozwojowi zespołu cieśni nadgarstka może być większe u osób chorujących na cukrzycę, niedoczynność tarczycy, a także gruźlicę czy posiadających skłonność do powstawania krwiaków albo kostniaków. 

Objawy zespołu cieśni nadgarstka

Pierwsze objawy są sporadyczne lub słabe. W tym stadium ciśnienie może przekraczać 30 mm Hg. Dla porównania u osoby zdrowej wynosi ono ok. 14 mm Hg. Przy przekroczeniu 40–50 mm Hg dolegliwości bólowe znacznie się zwiększają i uniemożliwiają one normalne funkcjonowanie.

Objawy zespołu cieśni nadgarstka na początku mogą być subtelne, ale wraz z czasem mogą stawać się bardziej intensywne. Zespół cieśni nadgarstka to zbiór objawów takich jak:

• mrowienia i drętwienia w trzech pierwszych palcach ręki (kciuka, palca wskazującego i palca środkowego), mogą dotknąć także połowy palca czwartego (palca serdecznego). Objawy się nasilają w nocy.
• ból w nadgarstku i dłoni, szczególnie przy powtarzających się ruchach zginania i prostowania nadgarstka,
• osłabienie siły mięśniowej, chwytu i czucia
• trudności w wykonywaniu ruchów precyzyjnych

Zespół cieśni nadgarstka występuje najczęściej u ludzi powyżej 30. roku życia oraz po 50. roku życia, w wyniku jednostajnych, wielokrotnie wykonywanych ruchów i działań.

Diagnostyka zespołu cieśni nadgarstka

Specjalista - lekarz lub fizjoterapeuta - przeprowadzi szczegółowy wywiad medyczny. Dokona analizy badań neurofizjologicznych oraz obrazowych. Wykona także testy funkcjonalne, aby sprowokować objawy.

Rozpoznanie zespołu cieśni nadgarstka - testy funkcjonalne:

Test Phalena

Pacjent dociska do siebie grzbiety rąk. W wyniku zwiększonego ciśnienia w kanale nadgarstka pacjenci, u których występuje zespół cieśni nadgarstka zgłaszają ból lub mrowienie, drętwienie.

Odwrócony test Phalena

Pacjent wykonuje maksymalne zgięcie dłoniowe w stawach promieniowo-nadgarstkowo w obu kończynach i utrzymuje tę pozycję przez 60 sekund. Jeżeli wystąpią objawy, test uznaje się za pozytywny.

Test Tinela 

Terapeuta na wysokości nadgarstka przy ustabilizowanej pozycji wykonuje opukiwanie. Dłoń badanego zgięta grzbietowo, podparta na stole. Wystąpienie parestezji oznacza, że test jest pozytywny.

Test Durkana

Osoba badająca wywiera kompresję nad kanałem nadgarstka przez 30 sekund. Dłoń jest luźna, podparta o podłoże. Kończyna górna w stawie promieniowo-nadgarstkowym ułożona w pozycji neutralnej. Ból lub mrowienia w obszarze unerwienia nerwu pośrodkowego potwierdzają zespół cieśni nadgarstka.

Specjalista sprawdzi także siłę mięśniową za pomocą sześciostopniowego testu Lovetta. Oceni również czucie powierzchowne, czucie dotyku, temperatury.

Lekarz może zalecić także wykonanie elektromiografii - EMG dla potwierdzenia diagnozy. W przypadku zespołu cieśni nadgarstka będzie występowała przewlekła reinerwacja objawiająca się zmianą potencjałów jednostki ruchowej.

Objawy przewlekłej cieśni nadgarstka w badaniu EMG:

• podwyższenie amplitudy,
• wydłużenie czasu trwania,
• zwiększenie odsetka potencjałów wielofazowych
• podwyższenie amplitudy zapisu wysiłkowego

W przypadku ostrego stanu odnerwienia będą występowały w zapisie EMG:

• dodatnie fale ostre i fibrylacje w zapisie spoczynkowym
• zaburzenia zapisu wysiłkowego wraz z reinerwacją

Z czym różnicować zespół cieśni nadgarstka?

W celu potwierdzenia zespołu cieśni nadgarstka należy różnicować objawy:

• zespołu mięśnia nawrotnego obłego
• zespołu mięśnia międzykostnego przedniego
• zespołu górnego otworu klatki piersiowej
• uszkodzenia korzeni rdzeniowych odcinka szyjnego kręgosłupa
• uszkodzeń splotu barkowego
• SLA
• jamistości rdzenia

Leczenie zespołu cieśni nadgarstka

Dostępne metody leczenia zespołu cieśni nadgarstka najczęściej stosowane to:

• fizjoterapię
• farmakoterapię (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne, zaleca się także blokady steroidowe)
• suplementację witaminą B6
• unieruchomienie nadgarstka - zaopatrzenie ortopedyczne stanowi uzupełnienie terapii (orteza na nadgarstek)
• iniekcje sterydowe - powinny przynieść ulgę w ciągu 2-3 tygodni, a ich efekt utrzymuje się do ok. 12 miesięcy

W przypadku nieskuteczności tych metod stosuje się leczenie operacyjne polegający na odbarczeniu nerwu pośrodkowego. Operacja zespołu cieśni nadgarstka wskazana jest głównie u pacjentów, u których występuje atrofia mięśni kłębu kciuka.

Fizjoterapia zespołu cieśni nadgarstka

Podczas leczenia fizjoterapeutycznego cieśni nadgarstka stosuje się wiele metod, które działają przeciwbólowo, przeciwzapalnie oraz mają za zadanie odbarczyć nerw promieniowy w kanale nadgarstka. Najskuteczniejszą terapią dla osób z lekkim i średnim stadium zespołu cieśni nadgarstka jest fizjoterapia - w szczególności neuromobilizacje oraz ćwiczenia.

• terapia manualna - techniki neuromobilizacyjne oraz terapia manualna oraz terapia manualna tkanek miękkich mają za zadanie zwiększyć elastyczność tkanek i ich ukrwienie.
• fizykoterapia - najczęściej stosowanymi zabiegami w przypadku cieśni nadgarstka są ultradźwięki i laseroterapia
• ćwiczenia rozciągające i wzmacniające - ważne, aby uwzględnić całą obręcz barkową, uelastycznić przeponę, a także przywrócić elastyczność kręgosłupa.

Ćwiczenia na zespół cieśni nadgarstka

Regularne ćwiczenia są niezbędne w procesie rehabilitacji. Oto przykłady ćwiczeń, które można wykonywać w domu:

• rozciąganie dłoni - złącz dłonie jak do modlitwy i opuszczaj je jak najniżej, nie opuszczając łokci.
• ruchy nadgarstkiem - wyciągnij dłoń przed siebie i wykonuj ruchy zgięcia i
   wyprostu nadgarstkiem. 
• automobilizacja nerwu pośrodkowego - wyciągnij dłoń przed siebie, palce skieruj ku dołowi, wykonaj skłon boczny głowy (głowa do ramienia), następnie rozluźnij palce ustaw palce oraz głowę w pozycji neutralnej- powtórz kilka razy co drugi dzień.
• otwieranie klatki piersiowej - stań przy futrynie drzwi, ustaw rękę w zgięciu 90 stopni opartą o futrynę drzwi. Noga bliżej drzwi zgięta około 90 stopni. Weź wdech nosem do przepony, z wydechem zegnij nogę w kolanie (tę bliżej drzwi, ściany) i przesuń się klatką piersiową w przód. Wyprostuj się nie odrywając ręki. Nie odrywaj także pięty drugiej nogi od podłoża. Utrzymaj tę pozycję 30 sekund, jeżeli to możliwe możesz wydłużyć do 1-2 minut. Jeżeli występuje drętwienie palców przerwij ćwiczenie i spróbuj za jakiś czas ponownie.
• ćwiczenia prawidłowej postawy ciała
• ćwiczenia uelastyczniające kręgosłup np. kocie grzbiety w siadzie

Piśmiennictwo:
 1. Golabek, R., & Majcher, P. (2018). Zespół cieśni nadgarstka. Sport i Turystyka. Środkowoeuropejskie Czasopismo Naukowe, 1(1), 123-140.