Jak działa materac przeciwodleżynowy? Jaki materac antyodleżynowy wybrać?

Materac przeciwodleżynowy to specjalistyczne urządzenie, jedno z najbardziej użytecznych pomocy medycznych, które zapobiega powstawaniu odleżyn i pomaga w leczeniu już istniejących ran na skórze, które mogą powstać w wyniku długotrwałego leżenia w jednej pozycji.

Dla kogo materac przeciwodleżynowy?

Materace te są szczególnie polecane osobom, które ze względu na stan zdrowia (np. choroby neurologiczne, przewlekła unieruchomienie) są zmuszone do spędzania długich godzin w łóżku.

Rodzaje materacy przeciwodleżynowych

Materace przeciw odleżynom dzielą się na statyczne i dynamiczne (materac przeciwodleżynowy zmiennociśnieniowy).

Statyczne materace na odleżyny

Materace statyczne polegają na rozproszeniu ciężaru ciała na dużej powierzchni materaca. Materace przeciwodleżynowe statyczne mogą być wypełnione:

• styropianem
• gorczycą
• powietrzem - do pewnego stałego poziomu

Rodzaje materacy statycznych:

Materace piankowe (w tym pianka viscoelastyczna)

Pianka, w szczególności viscoelastyczna, rozkłada nacisk równomiernie, dostosowując się do kształtu ciała. Zapewnia ona pacjentowi stabilną powierzchnię, która zmniejsza punktowy nacisk i zapobiega tworzeniu się odleżyn.

Materace żelowe

Materace wypełnione żelem wykazują podobny efekt do materaców piankowych viscoelastycznych. Różnica polega na tym, że żel jest bardziej odporny na odkształcenia i ma właściwości chłodzące, co zapobiega przegrzaniu ciała i nadmiernej wilgotności.

Materace z pianką poliuretanową lub lateksową

Materace te odznaczają się pewną elastycznością, lecz mają tendencję do utrzymywania stałego kształtu i nie zmieniają nacisku w zależności od pozycji ciała.

Zalety materacy statycznych

• Materace statyczne są zazwyczaj tańsze od dynamicznych.
• Mniej skomplikowane i łatwiejsze w utrzymaniu.
• Są skuteczne dla osób, które nie są narażone na duże ryzyko powstania odleżyn.

Wady materacy odleżynowych statycznych: 

• Materace statyczne nie wykorzystują ciśnienia zmiennego dlatego nie są odpowiednie dla osób z wysokim ryzykiem odleżyn, szczególnie w późniejszych stadiach.
• W przypadku długotrwałego leżenia nacisk na niektóre obszary ciała pozostaje niezmieniony, co może prowadzić do pogorszenia krążenia.

Materace dynamiczne

W materacach przeciwodleżynowych dynamicznych (materac zmiennociśnieniowy) stosuje się naprzemienne pompowanie powietrza przez specjalne pompy do jego komór. Dzięki temu występują regularne zmiany punktów uciskających ciało. Zaletą tych materacy jest znacząca poprawa ukrwienia tkanek i zapobieganie rozwojowi odleżyn.

Rodzaje materacy antyodleżynowych dynamicznych (zmiennociśnieniowe):

Materace pneumatyczne

Składają się z szeregu komór powietrznych, które mogą być napełniane i opróżniane w różnym czasie, co prowadzi do naprzemiennego rozkładania nacisku na ciało. Zmiana ciśnienia pobudza prawidłowe krążenie krwi i zmniejsza ryzyko powstawania odleżyn. W tego typu materacach komory wypełniają się powietrzem na stałe lub w sposób cykliczny (np. co kilka minut).

Materace z systemem naprzemiennego ciśnienia

Podobnie jak materace pneumatyczne, zmieniają ciśnienie w różnych częściach materaca w sposób ciągły lub zaplanowany. Systemy te mogą obejmować naprzemienne komory powietrzne, których napełnianie i opróżnianie odbywa się w sposób stały, cykliczny lub w sposób zależny od zmieniania pozycji ciała.

Materace hybrydowe (łączy technologie dynamiczne i statyczne)

Hybrydowe materace przeciwodleżynowe łączą technologię powietrzną z technologią piankową lub żelową. Zwykle mają naprzemiennie działające komory powietrzne w połączeniu z warstwą pianki lub żelu, co daje stabilność i równocześnie zapewnia zmiany nacisku.

Zalety materacy dynamicznych:

• Regularna zmiana nacisku (zmienne napełnianie komór materaca) zapobiega stagnacji krwi i poprawia ukrwienie tkanek, co skutecznie przeciwdziała powstawaniu odleżyn.
• Zmniejszanie się ciśnienia w komorach materaca i jego zwiększanie aż do wartości maksimum powoduje masaż i zwiększone ukrwienie tkanek stykających się z materacem.
• Materace dynamiczne są szczególnie skuteczne w leczeniu odleżyn w  zaawansowanym stadium, ponieważ umożliwiają równomierne rozłożenie nacisku.
• Zmiana ciśnienia powietrza w komorach materaca sprawia, że pacjent nie odczuwa nadmiernego i długotrwałego ucisku, co znacząco wpływa na komfort pacjenta.
• Komory materaca mogą mieć różny kształt. Najczęściej zbudowane są materiału PCV, który ułatwia czyszczenie, co pomaga w dbaniu o higienę osoby chorej.

Wady materacy dynamicznych:

• Są droższe od materacy statycznych, ze względu na bardziej skomplikowaną konstrukcję.
• W przypadku niektórych systemów (np. komory powietrzne), konieczne jest podłączenie do zasilania (prąd lub akumulator), potrzebne do działania kompresora. Może stanowić problem w przypadku braku dostępu do prądu.
• Materace dynamiczne mogą być cięższe i bardziej skomplikowane do przenoszenia.

Zakup materaca przeciwodleżynowego. Jaki typ materaca wybrać?

Warto zwrócić uwagę na kilka zasad. Podczas wyboru materaca należy uwzględnić:

• wagę
• stan chorego 
• stopień zaawansowania odleżyny

W przypadku zaawansowanych odleżyn, długiego czasu unieruchomienia warto wybrać materac przeciwodleżynowy dynamiczny. Jeżeli ryzyko wystąpienia odleżyn jest niższe materac statyczny może okazać się wystarczający. Pamiętaj wybór odpowiedniego materaca jest bardzo ważny w leczeniu odleżyn i zadbaniu o komfort osoby leżącej. 

Piśmiennictwo:
1. Chrzan, E., Chrzan, P., Zukow, W., Napierała, M., & Eksterowicz, J. (2016). Rola pielęgniarki w profilaktyce i leczeniu odleżyn= The role of the nurse in the prevention and treatment of pressure ulcers. Journal of Education, Health and Sport, 6(12), 123-170.
2. Krutul, R. (2008). Ewolucja systemów przeciwodleżynowych. Acta Bio-Optica et Informatica Medica. Inżynieria Biomedyczna, 14(4).
3. Radzewicz, A., & Jankowiak, B. Opieka pielęgniarska nad pacjentem z odleżynami. TOMII, 127.