Choroba de Quervaina – przyczyny, diagnoza i leczenie Zespołu de Quervaina (bólu kciuka)

Choroba de Quervaina to zapalenie pochewki ścięgnistej pierwszego przedziału prostowników i ścięgna mięśnia odwodziciela długiego kciuka. Schorzenie to wynika z konfliktu pomiędzy troczkiem pierwszego przedziału prostowników, a ścięgnami tego przedziału, czyli ścięgnem odwodziciela długiego  i prostownika krótkiego kciuka.

Po raz pierwszy schorzenie to zostało opisane przez szwajcarskiego chirurga Fritza de Quervaina w 1895 r. 

Nie każdy każdy przypadek zapalenie pochewek ścięgnistych nadgarstka lub pochewek ścięgien pierwszego przedziału przechodzi w zapalenie troczka. Schorzenie to może mieć podłoże przeciążeniowe, jak też dotyczyć pacjentów z problemami reumatycznymi. Choroba występuje u 0,5% pracujących mężczyzn i u 1,3% pracujących kobiet. Najczęściej dotyczy kobiet w wieku menopauzalnym oraz kobiet w ciąży i po porodzie. Nie musi ona dotyczyć kończyny dominującej. 

Choroba de Quervaina jest często określana jako „kciuk matki”. Dzieje się tak, ponieważ kobiety często, podnosząc swoje dziecko, obciążają kciuk i nadgarstek, co powtarza silne napinanie i odwodzenie ręki.

Pacjenci z podwyższonym progiem bólowym przez wiele miesięcy mogą dobrze funkcjonować z przewlekle uszkadzanym, często niebolesnym lub umiarkowanie bolesnym i naprawianym troczkiem. Fizjologicznie ścięgna ślizgają się pod troczkiem i napinają go na całej długości. W fazie przerostu, zaciskania się na ścięgnach i sztywnienia troczka ścięgna na jego poziomie w pozycji spoczynkowej nadgarstka i palców ulegają przewężeniu. Toteż każdy ruch normalnie wywołujący ślizg ścięgien pod troczkiem napina go, ponieważ strefa powyżej i poniżej przewężenia nie mieści się pod troczkiem lub mieści się z trudem. Moment klikania przy forsownym ruchu oznacza przedostanie się grubszej części ścięgna przez troczek. Jest to zawsze bardzo bolesne.

Choroba de Quervaina – objawy

• przewlekły ból, który nasila się podczas ruchów, zwłaszcza podczas chwytania przedmiotów, uścisku. Dolegliwości bólowe pojawiają się zazwyczaj po promieniowej stronie nadgarstka (po stronie kciuka) w przedramieniu, stawie promieniowo-nadgarstkowym oraz kciuku,
• obrzęk i tkliwość wokół kciuka,
• zmniejszenie ruchomości kciuka,
• może pojawić się objaw trzaskającego kciuka,
• może pojawić się również osłabienie chwytu.

Choroba de Quervaina – przyczyny

Przyczyny Zespołu de Quervaina nie są do końca ustalone. Schorzenie to należy do coraz częściej spotykanych u osób w różnych grupach wiekowych i wykonujących różne zawody.

Czynnikiem inicjującym chorobę jest przeciążenie ścięgien pierwszego przedziału prostowników. Często występuje u matek noszących małe dzieci na ręce tzw. baby wrist. Przeciążenie wywołuje podrażnienie i w dalszej konsekwencji zapalenie pochewkowe, a nawet pochewkowo-ścięgniste. Wskutek tego dochodzi do odczynu zapalno-naprawczego troczka pierwszego przedziału prostowników, z jego włóknieniem i pogrubieniem. Troczek w procesie chorobowym może być wielokrotnie częściowo uszkadzany i naprawiany, co prowadzi do powstania zdegenerowanej blizny. Przerośnięty, zwłókniały troczek zmniejsza przestrzeń dla obu ścięgien lub jednego z nich, może powodować blokowanie ich ruchu.

Bolesność wywoływana jest przez napinający się pod naporem ścięgien przerośnięty i zwłókniały troczek przy ruchu wyprostu lub zgięcia nadgarstka.

• Przeciążenie: Najczęstszą przyczyną wydają się być powtarzalne przeciążenia mięśni i ścięgien kciuka. Często dotyka osób, które wykonują powtarzalne ruchy ręką, takie jak prace domowe, ogrodowe, gra komputerowe, gry na telefonie, na instrumentach muzycznych, uprawianie sportu czy noszenie niemowląt.
• Urazy: Mikrourazy w obrębie nadgarstka mogą prowadzić do rozwoju stanu
   zapalnego.
• Czynniki hormonalne: Choroba częściej dotyka kobiet, zwłaszcza w okresie ciąży i połogu, co sugeruje wpływ hormonalny.
• Wielokrotna zmiana kierunków działania mięśni kciuka i ręki doprowadza do konfliktu pochewek ścięgnistych i ścięgien z otaczającymi tkankami.
• Zmiany kostne dalszej nasady kości promieniowej mogą upośledzać poślizg ścięgien w obrębie pochewki ścięgnistej.

Pochewka, która jest poddawana przewlekłemu przeciążeniu reaguje powstaniem stanu zapalnego– przekrwieniem, obrzękiem, wysiękiem, a następnie włóknieniem, które prowadzi do pogrubienia ścian i trwałego zwężenia światła pochewki.

Diagnoza i rozpoznanie Zespołu de Quervaina

• wywiad medyczny i badanie fizykalne: lekarz lub fizjoterapeuta zapyta o objawy oraz sprawdzi ból i obrzęk w okolicy nadgarstka. Test funkcjonalny, który wykonuje się to objaw Finkelsteina,
• ultrasonografia (badanie USG): jest to podstawowa metoda obrazowania stanu ścięgien i pochewek ścięgnistych. Ocenie podlega struktura troczka i ścięgien, obraz pochewek pierwszego przedziału,
• badania laboratoryjne,
• rezonans magnetyczny (MRI) - można wykonać,
• badanie rentgenowskie (RTG)– w celu wykluczenia zmian zwyrodnieniowych i innych zmian struktur kostnych.

Leczenie Zespołu de Quervaina

Unieruchomienie

Noszenie szyny, ortezy lub stabilizatora na nadgarstku i kciuku, aby ograniczyć ruchy i zmniejszyć stan zapalny,

Leki przeciwzapalne

Stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) wcelu złagodzenia bólu i stanu zapalnego,

Zastrzyki steroidowe

W przypadku braku skuteczności leczenia zachowawczego podaje się miejscowo glikokortykosteroidy ze środkiem znieczulającym (lignokaina) do pochewki ścięgnistej, najlepiej pod kontrolą obrazu USG. co może pomóc w redukcji stanu zapalnego i bólu,

Fizjoterapia

Wspomaga leczenie poprzez odpowiednie ćwiczenia rozciągające i wzmacniające, terapię manualną tkanek miękkich oraz ultradźwięki, jonoforezę, krioterapię. Terapeuta może także nauczyć pacjenta prawidłowego wykonywania codziennych czynności, aby zapobiec nawrotom,

Leczenie operacyjne

Chirurgiczne uwolnienie troczków. W przypadkach, gdzie leczenie zachowawcze jest nieskuteczne, rozważa się zabieg chirurgiczny. Polega on na przecięciu pochewki ścięgnistej, co zmniejsza nacisk na ścięgna i umożliwia ich swobodne poruszanie się.

Fizjoterapia jako leczenie choroby de Quervaina

• Ćwiczenia rozciągające i wzmacniające: Ćwiczenia mające na celu rozciąganie i wzmocnienie mięśni kciuka i nadgarstka, co pomaga zmniejszyć napięcie i przeciążenie,
• Masaż tkanek głębokich: Techniki masażu, które pomagają w rozluźnieniu mięśni i ścięgien oraz w zmniejszeniu stanu zapalnego,
• Ultradźwięki: Terapia ultradźwiękami może pomóc w redukcji bólu i stanu zapalnego,
• Instruktaż ergonomii: Edukacja pacjenta w zakresie prawidłowego wykonywania czynności, unikania przeciążenia i adaptacji codziennych zadań.

Piśmiennictwo:
1. Jeka, S. (2012). Reumatyzm tkanek miękkich. Reumatologia, 50(2), 166-176.