Ultradźwięki – wskazania i przeciwwskazania dla zabiegów. Jak wygląda rehabilitacja z użyciem terapii ultradźwiękowej? 

Ultradźwięki, czyli sonoterapia, to nowoczesna metoda terapeutyczna, która zdobywa coraz większą popularność w medycynie. Terapia ta stosowania jest w wielu dziedzinach, od fizjoterapii po kosmetologię, dzięki swoim szerokim możliwościom i minimalnym skutkom ubocznym ultradźwięków.

Czym są ultradźwięki?

Ultradźwięki to fale dźwiękowe o częstotliwości powyżej zakresu słyszalności ludzkiego ucha, czyli powyżej 20 kHz. Ludzkie ucho jest w stanie usłyszeć dźwięki w zakresie od około 20 Hz do 20 kHz, a wszystko, co znajduje się poza tym zakresem, jest niesłyszalne dla człowieka. Zabieg z zastosowaniem takiego bodźca fizykalnego jest określany terminem nadźwiękawiania. W medycynie, a zwłaszcza w ultrasonoterapii, stosuje się fale ultradźwiękowe o częstotliwości od 1 do 3 MHz (megaherców), które przenikają przez tkanki, wywołując różnorodne pozytywne efekty terapeutyczne.

Zasada działania ultradźwięków

Ultradźwięki to zabieg wykorzystujący fale mechaniczne podłużne. Fale ultradźwiękowe generowane są przez specjalne urządzenie zwane przetwornikiem ultradźwiękowym. Przetwornik zamienia energię elektryczną w energię mechaniczną, czyli fale dźwiękowe. Te fale, przenikając przez różne struktury tkankowe, powodują mikrowibracje, które prowadzą do licznych korzystnych efektów biologicznych m.in:

• Efekt termiczny - działanie ultradźwięków prowadzi do miejscowego podgrzewania tkanek (efekt cieplny), co zwiększa przepływ krwi, przyspiesza metabolizm komórkowy oraz rozluźnia mięśnie.
• Efekt mechaniczny - fale ultradźwiękowe wywołują mikromasaż tkanek, co
  poprawia przepuszczalność błon komórkowych, ułatwiając transport substancji odżywczych i tlenu wewnątrz komórek oraz usuwanie produktów przemiany materii.
• Kawitacja - powstawanie i pękanie mikropęcherzyków gazu w cieczach tkankowych pod wpływem ultradźwięków. Proces ten sprzyja regeneracji tkanek i stymuluje produkcję kolagenu.
• Efekt piezoelektryczny - ultradźwięki mogą wpływać na właściwości piezoelektryczne tkanek, co ma znaczenie w procesach regeneracji kości i chrząstek.

W medycynie stosuje się różne częstotliwości ultradźwięków, w zależności od celu
terapeutycznego:

• 1 MHz - ta częstotliwość przenika głębiej, dochodząc do tkanek położonych nawet do 5 cm pod powierzchnią skóry. Jest używana głównie w leczeniu głęboko położonych mięśni i stawów.
• 3 MHz - fale o tej częstotliwości działają na płytsze warstwy tkanek, do około 1-2 cm pod skórą, co jest idealne do leczenia powierzchownych urazów, blizn, cellulitu i zmian skórnych.

Jakie jest zastosowanie ultradźwięków w medycynie?

Terapia ultradźwiękami ma szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny, dzięki swoim unikalnym właściwościom diagnostycznym i terapeutycznym.

1. Ultradźwięki są powszechnie stosowane w diagnostyce obrazowej, znanej również jako ultrasonografia. Jest to technika, która umożliwia nieinwazyjne obrazowanie wewnętrznych struktur ciała. USG jest podstawowym narzędziem w monitorowaniu ciąży. Pozwala na ocenę rozwoju płodu, wykrywanie wad wrodzonych i monitorowanie stanu zdrowia matki i dziecka. Ultradźwięki są używane do badania narządów takich jak wątroba, nerki, trzustka, śledziona i tarczyca. Pozwalają na wykrywanie zmian patologicznych  takich jak guzy, torbiele czy kamienie
2. Echokardiografia to specjalistyczna forma ultrasonografii stosowana do oceny serca. Pozwala na obrazowanie struktury i funkcji serca, diagnostykę wad serca oraz monitorowanie stanu pacjentów kardiologicznych.
3. Fizjoterapia - ultradźwięki są stosowane w leczeniu urazów mięśni i stawów, redukcji stanów zapalnych oraz przyspieszeniu procesów gojenia. Działają poprzez poprawę krążenia i stymulację regeneracji tkanek. Zapewniają także efekt przeciwbólowy.
4. Medycyna sportowa - wykorzystanie ultradźwięków w rehabilitacji sportowej pozwala na szybszą regenerację po urazach, leczenie przeciążeń i kontuzji.
5. Ultradźwięki znalazły swoje miejsce również w medycynie estetycznej, gdzie są wykorzystywane do poprawy wyglądu skóry i leczenia różnych problemów dermatologicznych. Ultradźwięki w tej dziedzinie są stosowane przy redukcji cellulitu, leczenia blizn i rozstępów, jak w zabiegach zapobiegających starzenie się skóry.
6. W onkologii ultradźwięki są wykorzystywane zarówno diagnostycznie, jak i terapeutycznie. Jednym z głównych zastosowań diagnostycznych jest wykonywanie biopsji i aspiracji. Pod kontrolą ultrasonografii można precyzyjnie pobierać próbki tkanek z podejrzanych obszarów w celu dalszej analizy. Dzięki obrazowaniu ultradźwiękowym lekarze są w stanie dokładnie zlokalizować zmiany nowotworowe i pobierać materiał do badań histopatologicznych, co pozwala na postawienie trafnej diagnozy i zaplanowanie odpowiedniego leczenia.
7. Ultradźwięki mają także znaczenie terapeutyczne w leczeniu nowotworów. W technikach takich jak High-Intensity Focused Ultrasound (HIFU) wykorzystywana jest skoncentrowana energia ultradźwiękowa do niszczenia komórek nowotworowych. HIFU polega na skierowaniu fal ultradźwiękowych o wysokiej intensywności na dokładnie określone miejsce w ciele, co prowadzi do miejscowego podgrzania tkanek i ich zniszczenia. Metoda ta jest stosowana do leczenia różnych typów nowotworów, takich jak rak prostaty, nowotwory nerek, trzustki czy wątroby.

Ultradźwięki a kosmetologia

Terapia ultrdźwiękami stosowana jest również w kosmetyce. W gabinecie kosmetycznym jednym ze sposobów wykorzystania ultradźwięków jest peeling kawitacyjny. Drugim zabiegiem pod względem popularności jest natomiast sonoforeza.

W jakim celu w fizykoterapii wykorzystuje się ultradźwięki?

Ultradźwięki są szeroko stosowane w fizjoterapii jako skuteczna metoda leczenia różnych urazów i dolegliwości. Dzięki swoim unikalnym właściwościom, mogą mieć działania przeciwbólowe, przyspieszyć procesy gojenia oraz poprawić funkcjonowanie tkanek miękkich.

Stosowanie terapii ultradźwiękowej w rehabilitacji niesie ze sobą wiele korzyści dla pacjentów:

• Ultradźwięki mogą skutecznie zmniejszać ból poprzez wpływ na zakończenia nerwowe oraz redukcję stanów zapalnych.
• Dzięki stymulacji krążenia i regeneracji tkanek, ultradźwięki pomagają w szybszym gojeniu ran, urazów mięśni i stawów.
• Ultradźwięki mają działanie przeciwzapalne, co jest szczególnie korzystne w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych stawów i mięśni.
• Mikromasaż tkanek prowadzi do zwiększenia ich elastyczności, co jest pomocne w rehabilitacji po urazach oraz w leczeniu blizn i zrostów.

Ultradźwięki – wskazania w fizjoterapii

Ultradźwięki są szeroko stosowane w fizjoterapii ze względu na swoje wszechstronne właściwości terapeutyczne. Ultradźwięki są zalecane w leczeniu wielu schorzeń i dolegliwości, w tym:

• Urazy mięśni, ścięgien i więzadeł
• Zapalenie stawów
• Choroba zwyrodnieniowa stawów
• Bóle kręgosłupa
• Blizny i zrosty pooperacyjne
• Zespół cieśni nadgarstka
• Przewlekłe stany zapalne mięśni i ścięgien
• Ograniczona ruchomość stawów

Ultradźwięki w fizjoterapii są skutecznym narzędziem w leczeniu szerokiego zakresu  schorzeń i urazów. Dzięki swoim właściwościom terapeutycznym, mogą przynieść ulgę w bólu, zmniejszyć stany zapalne, przyspieszyć procesy gojenia oraz poprawić funkcję i elastyczność tkanek.

Stosowanie aparatów do ultradźwięków powinno być zawsze przeprowadzane przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę, który dostosuje parametry zabiegowe np. czas zabiegu, częstotliwości i mocy, do indywidualnych potrzeb pacjenta, zapewniając tym samym maksymalną skuteczność i bezpieczeństwo terapii.

Przeciwwskazania dla zabiegów ultradźwiękami

Chociaż ultradźwięki są bezpiecznym i skutecznym narzędziem terapeutycznym w fizjoterapii i innych dziedzinach medycyny, istnieją pewne przeciwwskazania, które należy wziąć pod uwagę. Oto główne przeciwwskazania do stosowania ultradźwięków:

• obecność metalowych implantów
• zakrzepica żył głębokich
• rozrusznik serca
• ostra infekcja i stan zapalny
• otwarte rany i uszkodzenia skóry
• tkanki okołostawowe i okołokostne

Ultradźwięki należy stosować ostrożnie w miejscach, gdzie tkanka jest blisko kości, aby uniknąć przegrzania okostnej (zewnętrznej warstwy kości).

Jak wygląda zabieg ultradźwięków?

Zabieg ultradźwięków w fizjoterapii jest prosty, bezbolesny i trwa zazwyczaj od 5 do 10 minut. Przed przystąpieniem do terapii fizjoterapeuta przeprowadza wywiad z pacjentem, aby ustalić wskazania i wykluczyć przeciwwskazania.

1. Wywiad i ocena pacjenta - fizjoterapeuta przeprowadza wywiad z pacjentem, aby ocenić jego stan zdrowia, ustalić obszar, który będzie poddany terapii, oraz wykluczyć przeciwwskazania do zabiegu.
2. Nałożenie żelu - na skórę w miejscu zabiegu nakłada się specjalny żel przewodzący. Żel ten umożliwia lepsze przenikanie fal ultradźwiękowych do tkanek, redukując tarcie i zapewniając lepszy kontakt głowicy ultradźwiękowej ze skórą.
3. Ustawienie parametrów - fizjoterapeuta ustawia parametry zabiegu na aparacie ultradźwiękowym. Parametry te obejmują częstotliwość, moc ultradźwięków oraz czas trwania zabiegu, które są dostosowywane do indywidualnych potrzeb pacjenta i specyfiki leczonego schorzenia.
4. Przykładanie głowicy ultradźwiękowej - podczas zabiegu z wykorzystaniem ultradźwięków fizjoterapeuta przesuwa głowicę.
   ultradźwiękową po powierzchni skóry w okolicy leczonego obszaru. Ruchy głowicy są płynne i koliste, aby zapewnić równomierne rozprowadzanie fal ultradźwiękowych.

Piśmiennictwo:
1. Mańko, G., Sobański, G., Pieniążek, M., Jekiełek, M., Kulesa-Mrowiecka, M., & Jędryszczak, J. (2019). Ocena porównawcza skuteczności stosowania fali uderzeniowej i ultradźwięków u pacjentów z ostrogą piętową. Polish Journal of Sports Medicine, 34, 219-227.

MOŻE CIĘ TAKŻE ZAINTERESOWAĆ

Na czym polega rehabilitacja z użyciem fali uderzeniowej i czy jest ona skutecznym zabiegiem w rehabilitacji?

Fala uderzeniowa to nowoczesna terapia fizykalna, coraz częściej wykorzystywana w fizjoterapii. Jak wygląda zabieg i jakie efekty można uzyskać?

23.07.2024

Aparat USG w gabinecie fizjoterapii - jaką pełni rolę w pracy fizjoterapeuty?

Aparat USG w gabinecie fizjoterapii ułatwia dokładną diagnostykę dolegliwości w zakresie mięśni i stawów. Aparaty ultrasonograficzne są także coraz częściej stosowane są w fizjoterapii uroginekologicznej.

19.07.2024

Złamanie kości śródstopia. Rehabilitacja po złamaniu kości stopy, czyli jak wrócić do pełni sił?

Złamanie kości śródstopia - z właściwą rehabilitacją, leczeniem oraz zastosowaniem odpowiedniego sprzętu Twoja stopa wróci do pełni sprawności.

22.05.2024