Ból śródstopia - najczęstsze przyczyny i sposoby leczenia

Ból śródstopia, inaczej zwany metatarsalgią, to ból zlokalizowany w przedniej części stopy. Może dotyczyć przyczyn anatomicznych lub/i biomechanicznych zarówno strony grzbietowej stopy, jak i podeszwowej w obrębie śródstopia. Przodostopie z anatomicznego punktu widzenia to obszar rozciągający się między linią stawów śródstopno-paliczkowych a linią stawów stępowo-śródstopnych. Jest to najczęstsze miejsce występowania bólu w obrębie stopy.

Ból środkowej części stopy to poważny sygnał płynący z organizmu. Jest to trudny diagnostycznie obszar z powodu dużej ilości występujących w tym obszarze schorzeń. Dodatkowo dolegliwości śródstopia mogą występować niezależnie od siebie lub być ze sobą powiązane.

Metatarsalgia, czyli ból śródstopia jest wspólnym mianownikiem wielu schorzeń. Trafne postawienie diagnozy wymaga często współpracy wielu specjalistów.

Ból śródstopia podczas chodzenia - wprowadzenie do bólu stopy

Ostry ból stopy podczas chodzenia może być spowodowany różnymi czynnikami, takimi jak:

• nadwyrężenie mięśni,
• zapalenie ścięgien,
• złamania zmęczeniowe
• deformacje stopy jak płaskostopie.

Dolegliwości bólowe mogą objawiać się przez ból podeszwy stopy, ból z boku stopy lub ból kości śródstopia. Problem z bólem stopy może wynikać z cukrzycy lub problemów ogólnoustrojowych. Często występuje u osób aktywnie uprawiających sporty, szczególnie te, które wymagają intensywnego użytkowania stóp, takie jak bieganie czy taniec. Znaczny dyskomfort może również wynikać z noszenia nieodpowiedniego obuwia, które nie zapewnia odpowiedniego wsparcia łuku stopy.

W przypadku przewlekłego zespołu bólowego okolicy śródstopia ważna jest konsultacja z lekarzem lub fizjoterapeutą, aby zdiagnozować przyczynę i rozpocząć odpowiednie leczenie. Dokładna diagnostyka oraz określenie miejsca bólu jest kluczowe.

Ból stopy może mieć charakter ostry. Ostry ból podstawy dużego palca może być symptomem zapalenia stawu, znanego jako dna moczanowa, która jest wynikiem nadmiernego gromadzenia się kryształów kwasu moczowego. Inne przyczyny takiego bólu mogą obejmować urazy, zapalenie ścięgien, czy zmiany zwyrodnieniowe stawu.

Ból powierzchni grzbietowej śródstopia często wynika z nadmiernego obciążenia tej strefy stopy, co może prowadzić do stanów zapalnych, urazów ścięgien lub złamań zmęczeniowych, szczególnie u osób aktywnie uprawiających sporty. Może być również spowodowany przez noszenie nieodpowiedniego obuwia, które niewłaściwie rozkłada nacisk na stopę.

Innych groźnym schorzeniem jest stopa cukrzycowa. Stopa cukrzycowa to poważne powikłanie cukrzycy, charakteryzujące się zaburzeniem czucia, zmianami skórnymi, a czasem nawet powstawaniem trudno gojących się owrzodzeń na stopie. Wynika z uszkodzenia nerwów (neuropatii) oraz pogorszenia przepływu krwi w naczyniach (angiopatii), co zwiększa ryzyko infekcji i innych komplikacji, wymagając szczególnej opieki i monitorowania stanu stóp.

Ostroga piętowa to twarde zgrubienie kości, które rozwija się na kości piętowej, często będące wynikiem przewlekłego stanu zapalnego ścięgien, szczególnie powięzi podeszwowej. Ta dolegliwość może prowadzić do przewlekłego bólu w okolicy pięty, szczególnie odczuwalnego podczas chodzenia lub stania.

Praktyczne metody łagodzenia bólu obejmują odpoczynek, zimne okłady, zmianę obuwia na bardziej komfortowe oraz ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięśnie stopy.

Ból śródstopia - dla kogo zwiększone czynniki ryzyka

W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się następujące czynniki: 

• płeć żeńska
• sportowcy - szczególnie biegacze
• wiek 30-80 lat
• płaskostopie
• nieodpowiednie obuwie
• ogólny zły stan zdrowia
• reumatoidalne zapalenie stawów
• dna moczanowa

Anatomia stopy

Ludzka stopa to niezwykle ciekawa struktura. Zbudowana jest z 26 kości i 33 stawów oraz licznych więzadeł, które umożliwiają jej wykonywanie ruchów i utrzymanie stabilności. Prawidłowo zbudowana stopa pozwala na amortyzację obciążeń podczas chodzenia i biegania. Tę funkcję pełnią łuki stopy - poprzeczny oraz podłużny.

W zdrowej stopie punkty największego obciążenia tworzą trójkąt. Stanowią je guz kości piętowej, okolice I i V głowy kości śródstopia. 

Zmiany skórne na stopie

Pierwszym sygnałem problemów w obrębie stopy mogą być zmiany skórne. Mogą one być przyczyną bólu, mogą także być następstwem patologii już wcześniej toczących się w stopie.

Do zmian skórnych zaliczamy takie problemy jak:

• hiperkeratozy (nadmierne rogowacenie naskórka)
• modzele (bolesne duże odciski najczęściej pod 2 i 3 palcem stopy)
• odciski
• rany

Najczęstsze przyczyny bólu śródstopia

Ból stopy najczęściej jest wynikiem urazu i ważne jest wskazanie czy występuje ból śródstopia od góry czy jest to ból śródstopia od spodu.

Co powoduje ból śródstopia? Przyczyn bólu stopy jest bardzo wiele. Poniżej lista najczęściej występujących problemów, które wywołują ból:

1. Nadmierne przeciążenie stopy spowodowane wzmożoną aktywność fizyczną np. bieganiem lub długotrwałym przebywaniem w pozycji stojącej.
2. Kontuzje takie jak skręcenie, zwichnięcie lub złamanie stawów śródstopia.
3. Złamania kości śródstopia to urazy, które mogą być bolesne i utrudniać poruszanie się. Złamania tych kości mogą wystąpić z różnych powodów, a ich leczenie może zależeć od rodzaju złamania oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta.
4. Złamania zmęczeniowe znane również jako złamania przeciążeniowe lub stresowe, to rodzaj złamań, które występują w wyniku powtarzających się mikrourazów lub przeciążeń, które stopniowo osłabiają kość.
5. Uszkodzenie mięśni lub ścięgien stopy np. zapalenie ścięgna przywodzicieli stopy, zapalenie rozcięgna podeszwowego.
6. Zespoły uciskowe nerwów obwodowych w stopie, takie jak zespół kanału stępu (ucisk nerwu piszczelowego tylnego w kanale stępu), neuralgia Baxtera (ucisk gałęzi piętowej nerwu podeszwowego bocznego), zespół przedniego kanału stępu (ucisk nerwu strzałkowego głębokiego pod troczkiem prostowników), uwięźnięcie nerwu strzałkowego powierzchownego, zapalenie nerwów międzypalcowych, neuralgia Mortona (bolesny nerwiak nerwów palcowych w miejscu ucisku przy przejściu pod więzadłami poprzecznymi między kośćmi śródstopia).
7. Problemy biomechaniczne np. płaskostopie lub wysokie podbicie, które mogą prowadzić do nieprawidłowego obciążenia stopy i bólu. A także deformacje stopy takie jak paluch koślawy (hallux), paluch sztywny lub młoteczkowaty.
8. Obrzęk stawów stopy mogą być objawem różnych schorzeń i stanów, które mogą być zarówno doraźne, jak i przewlekłe. Mogą one pojawić się przy stanach zapalnych, po urazach, nadmiernym obciążeniu, a także przy zaburzeniach krążenia.

Najczęściej ból śródstopia odczuwany jest po stronie podeszwowej na wysokości stawów śródstopno-paliczkowych, ból zazwyczaj nasila się w pozycji stojącej, podczas chodzenia, biegania oraz noszenia butów na wysokich obcasach. Dodatkowo może wystąpić mrowienie, czy drętwienie palców. Bardzo często występują bolesne modzele pod głowami kości śródstopia, w szczególności II oraz III głową (okolice drugiego i trzeciego palca stopy). Modzele te pomimo regularnego usuwania nawracają.

Choroby, w których występuje ból stopy (ból śródstopia)

Choroby, w których głównym objawem jest bolesność śródstopia i zmiany skórne:

• Płaskostopie podłużne i poprzeczne nabyte
• Paluch sztywny, wyrośla kostne – osteofity lub nierówna krawędź powierzchni stawowej głowy I kości śródstopia
• Paluch koślawy i towarzyszący mu bolący guz
• Bolący guz krawiecki
• Jałowe martwice kości – osteochondrozy
• Zespoły uciskowe nerwów obwodowych
• Zapalenie rozcięgna podeszwowego i choroba Ledderhose’a
• Złamania zmęczeniowe kości śródstopia
• Zapalenia ścięgien
• Choroba zwyrodnieniowa stawów
• Choroby zapalne stawów
• Artropatie w przebiegu zakażeń
• Artropatie spowodowane czynnikami neurologicznymi 
• Nowotwory w obrębie śródstopia

Ból w śródstopiu - diagnostyka

Diagnostyka bólu śródstopia jest kluczowa, aby pozbyć się bólu śródstopia i zapobiegania dalszym urazom. Ze względu na wiele czynników, które mogą wpływać na ból śródstopia podstawowym badaniem powinno być RTG, tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI) w celu oceny struktur kostnych, ścięgien, mięśni i stawów w obszarze śródstopia.

W niektórych przypadkach konieczne może być poszerzenie diagnostyki podstawowej o elektromiografię (przy polineuropatii i zespołach uciskowych nerwów).

Do oceny tkanek miękkich, zapalenia stawów oraz ścięgien można wykorzystać badanie ultrasonograficzne (USG).

Istotne mogą być także badania laboratoryjne (dla diagnostyki chorób zakaźnych i zapalnych). Wykonuje się także scyntygrafię kości.

W diagnostyce także ważne jest badanie fizykalne oraz przeprowadzenie testów funkcjonalnych. Podczas badania fizycznego lekarz oceni stopę i śródstopie, szukając obrzęków kostek i śródstopia, zaczerwienienia, bolesnych miejsc czy innych nieprawidłowości. Diagnostyka powinna być szczegółowa, ponieważ kluczowym elementem skutecznego leczenia bólu śródstopia jest precyzyjna diagnoza.

Leczenie bólu śródstopia

Najczęstsze przyczyny i sposoby leczenia są ze sobą bardzo powiązane, a domowe sposoby mogą jedynie pomóc zmniejszyć opuchliznę lub chwilowo pozbyć się bólu. Oto kilka ogólnych strategii leczenia w zależności od przyczyny bólu, które mogą pomóc w łagodzeniu bólu śródstopia:

• Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne - w przypadku bólu śródstopia spowodowanego zapaleniem lub obrzękiem, leki przeciwbólowe i przeciwzapalne mogą zapewnić krótkotrwałą ulgę.
• Odpoczynek i unikanie czynników nasilających ból - w przypadku bólu śródstopia związanego z nadmiernym obciążeniem lub intensywną aktywnością fizyczną, ważne jest dać stopie czas na odpoczynek. Unikaj aktywności, która nasila ból.
• Stosowanie lodu lub zimnych kompresów na obszarze śródstopia może pomóc zmniejszyć obrzęk i zapalenie oraz złagodzić ból.
• Wybór odpowiedniego obuwia, które zapewnia odpowiednie wsparcie dla stopy i jest odpowiednio dopasowane, może pomóc w zmniejszeniu bólu śródstopia przy chodzeniu. Unikaj noszenia obuwia na wysokim obcasie lub zbyt ciasnego.
• Fizjoterapia - wykorzystuje metody terapii manualnej, terapii tkanek miękkich oraz fizykoterapię, które zmniejszają ból, obrzęk oraz stan zapalny w tkankach stopy.
• Zaopatrzenie ortopedyczne - m.in. wkładki ortopedyczne, które pomogą odciążyć przeciążone miejsca stopy. Szczególnie przydatne w przypadku powstawania modzeli i deformacji kostno-stawowych (paluch koślawy, palce młotkowate, młoteczkowate).
• Konsultacja z dietetykiem - w przypadku nadwagi lub otyłości, a tym samym zwiększonego nacisku na przodostopie.

Fizjoterapia okolicy śródstopia

Fizjoterapia odgrywa istotną rolę w leczeniu bólów śródstopia, zwłaszcza, gdy są one spowodowane przez przeciążenia, zaburzenia biomechaniczne lub urazy. Fizjoterapeuci mogą zaproponować szereg terapii, które pomagają złagodzić ból, poprawić funkcję stopy i zapobiec nawrotom w zależności od przyczyny.

• Ćwiczenia wzmacniające i stabilizujące
• Ćwiczenia rozciągające
• Terapia manualna: techniki mobilizacyjne
• Fizykoterapia - między innymi elektroterapia, ultradźwięki, laser.
• Trening propriocepcji
• Korekcja biomechaniczna
• Kinesiotaping
• Zaopatrzenie ortopedyczne - np. wkładki ortopedyczne

Fizjoterapia może być skutecznym narzędziem zarówno w leczeniu aktywnych bólów śródstopia, jak i w prewencji nawrotów. Dzięki spersonalizowanym planom terapeutycznym dostosowanym do indywidualnych potrzeb pacjenta, fizjoterapia może przyczynić się do szybszego powrotu do sprawności fizycznej i zmniejszenia dyskomfortu związanego z bólami śródstopia.

Ból śródstopia i nawracające zmiany skórne w postaci np. odcisków, modzeli powinny być dla nas sygnałem alarmowym do poszukiwania dolegliwości w obrębie stopy i konsultacji z różnymi specjalistami.

Piśmiennictwo:
1. Metatarsalgia jako kostno-stawowa przyczyna zaburzenia funkcji stopy Paweł Jastrzębski , Tomasz Kaczor , Tobiasz Żłobiński , Anna Stolecka-Warzecha, Barbara Błońska-Fajfrowska Ann. Acad. Med. Siles. (online) 2019; 73: 134–143 eISSN 1734-025X DOI: 10.18794/aams/102683

MOŻE CIĘ TAKŻE ZAINTERESOWAĆ

Haluksy (paluch koślawy) - objawy i leczenie haluksów

Haluksy to nazwa schorzenia stopy nazywanego inaczej paluchem koślawym. Dotyczy on deformacji stawu dużego palucha. Poznaj przyczyny oraz sposoby leczenia haluksów.

14.02.2024

Złamanie kości śródstopia. Rehabilitacja po złamaniu kości stopy, czyli jak wrócić do pełni sił?

Złamanie kości śródstopia - z właściwą rehabilitacją, leczeniem oraz zastosowaniem odpowiedniego sprzętu Twoja stopa wróci do pełni sprawności.

22.05.2024

Ból kręgosłupa lędźwiowego

Ból w odcinku lędźwiowym kręgosłupa (ból pleców) jest często spotykany u pacjentów zgłaszających się do gabinetów fizjoterapeutycznych.

19.12.2023