Ból kręgosłupa lędźwiowego

Ból w odcinku lędźwiowym kręgosłupa (ból pleców) jest często spotykany u pacjentów zgłaszających się do gabinetów fizjoterapeutycznych. Odcinek lędźwiowy kręgosłupa odgrywa ważną rolę w czynnościach dnia codziennego, jest istotny w stabilizacji i równowadze ciała. Zwykle ból, który występuje w lędźwiowej części kręgosłupa, wynika z charakterystyki trybu życia, a jego dysfunkcja może prowadzić do wielu innych dolegliwości.

Jak zbudowany jest nasz kręgosłup - odcinek lędźwiowy?

Jak wygląda budowa kręgosłupa? Kręgosłup jest kolumną składającą się z 33 - 34 kręgów przedzielonych krążkami międzykręgowymi (dyskami). Część kręgosłupa szyjnego stanowi 7 kręgów, odcinka kręgosłupa piersiowego 12, a lędźwiowego 5. Następnie mamy 5 kręgów krzyżowych oraz 3 - 5 kręgów guzicznych. Anatomia kręgów lędźwiowych jest wyjątkowa z powodu funkcji, jakie spełniają:

• obciążanie kręgosłupa – odcinek lędźwiowy przejmuje duże obciążenia z całego organizmu. Często zostaje on przeciążony podczas podnoszenia ciężkich przedmiotów z nieprawidłową ergonomią pracy kręgosłupa oraz innych ruchów zgięciowych i skrętnych,
• amortyzacja – krążki międzykręgowe odpowiadają za amortyzację pomiędzy kręgami. Zapewniają elastyczność i absorpcje części sił działających na okolicę lędźwiową kręgosłupa.
• stabilność i ruchomość – odcinek lędźwiowy pełni funkcję utrzymywania stabilności kręgosłupa, jednocześnie zapewniając mu elastyczność i zdolność do ruchu.

Rwa kulszowa a ostry ból kręgosłupa lędźwiowego

Rwa kulszowa i ból w odcinku lędźwiowym to dwie różne dolegliwości, ale mogą być ze sobą powiązane.

Rwa kulszowa (lub inaczej nazywana zapaleniem nerwu kulszowego) to stan, w którym nerw kulszowy jest podrażniony lub uciskany, co prowadzi tego, że ból w dolnej części pleców promieniuje wzdłuż jednej nogi, aż do stopy. Objawy mogą obejmować ostry, przeszywający ból, drętwienie lub mrowienie w nodze oraz trudności w poruszaniu się. Rwa kulszowa może mieć różne przyczyny, takie jak dyskopatia lędźwiowa (problem z krążkiem międzykręgowym) lub zwężenie kanału kręgowego.

Dolegliwości bólowe kręgosłupa lędźwiowego pojawiają się w dolnej części pleców. Ten rodzaj bólu w dole pleców może mieć wiele przyczyn, w tym przeciążenie mięśni, urazy, dyskopatię czy degenerację krążków międzykręgowych. Objawy obejmują ból, sztywność i ograniczenia w ruchu w okolicach odcinka lędźwiowego kręgosłupa.

Przyczyny bólu kręgosłupa lędźwiowego

Czynniki mechaniczne

Przyczyny bólu lędźwiowego można podzielić na dwie grupy - mechaniczne i chemiczne. Według badań naukowych 97% bólów kręgosłupa ma podłoże mechaniczne (1). Ból kręgosłupa lędźwiowego o podłożu mechanicznym możemy podzielić na:

• statyczny - przyczyny to m.in brak ergonomii pracy, stałe przeciążenia kręgosłupa.
• dynamiczny - występują wtedy, gdy przekroczymy fizjologiczny (naturalny) zakres ruchu dla odcinka lędźwiowego, dźwigniemy zbyt duży ciężar przy braku odpowiedniego zabezpieczenia kręgosłupa (braku ergonomicznej pozycji).

Biomechanika odcinka lędźwiowego kręgosłupa może być zaburzona wskutek m.in. nieprawidłowej postawy ciała, braku ergonomii pracy - w tym nieprawidłowej pozycji przy biurku.

Stenoza

Do najczęstszych mechanicznych przyczyn bólu kręgosłupa należy: zwężenie kanału kręgowego, czyli stenoza. Stenoza kręgosłupa to stan, w którym przestrzeń wewnątrz kanału kręgowego ulega zmniejszeniu, co może prowadzić do ucisku na struktury nerwowe, generując bolesne objawy.

Skolioza

Inną przyczyną bólów kręgosłupa może być także skolioza zaburzająca równowagę w ciele. Skolioza to trójpłaszczyznowe skrzywienie kręgosłupa, które najczęściej rozwija się u dzieci, ale nieskorygowana lub nieleczona pozostaje także u osób dorosłych. Skolioza może generować dolegliwości w odcinku lędźwiowym kręgosłupa z uwagi na różne mechanizmy:

• nierówne rozłożenie sił – w wyniku skrzywienia mięśnie po jednej stronie doświadczają zwiększonego napięcia, podczas gdy mięśnie po przeciwnej stronie pozostają w stanie rozciągnięcia. Ten dysbalans wywołuje nierównomierne obciążenie struktur kręgosłupa.
• zaburzenia posturalne – skolioza ma także wpływ na inne struktury ciała, które wówczas również nieprawidłowo pracują przeciążając i wywołując dolegliwości bólowe w kręgosłupie.
• ucisk na nerwy – w zaawansowanej skoliozie kręgosłup może powodować uciski na nerwy i w związku z tym nieprzyjemne dolegliwości.
• pogorszenie jakości życia – zazwyczaj u pacjentów ze skoliozą zauważa się pogorszenie jakości życia. Ograniczenie ruchu oraz trudności wykonywania czynności dnia codziennego często powodują niechęć do podejmowania jakiejkolwiek aktywności fizycznej. Brak ruchu prowadzi do pogorszenia stanu wady postawy, a co za tym idzie również dolegliwości bólowych.

Zwyrodnienie kręgosłupa / przepuklina kręgosłupa

Kolejną przyczyną bólu mogą być przepukliny kręgosłupa i procesy zwyrodnieniowe, które podrażniają korzenie nerwowe i wpływają na odczuwanie bólu kręgosłupa. Zmiany te mogą przyczyniać się także do stenozy, czyli zwężenia kanału kręgowego, który także nie pozostaje bez znaczenia w przypadku bólu kręgosłupa.

Ból kręgosłupa w wyniku urazu, wypadku lub przeciążenia

Kręgosłup może boleć także wskutek urazów, wypadków lub przeciążeń. Siły działające na ciało podczas wypadków samochodowych, upadków z wysokości, czy urazy sportowe, mogą prowadzić do uszkodzeń struktur kręgosłupa. Zderzenia, gwałtowne przemieszczenia lub uderzenia mogą powodować złamania kręgów, przemieszczenia dysków międzykręgowych, a także uszkodzenia tkanek miękkich. Te obrażenia wpływają na stabilność kręgosłupa i mogą generować intensywny ból, a także powodować różnorodne schorzenia, takie jak przepuklina dysku czy stenoza kręgosłupa.

Jakie są inne najczęstsze przyczyny bólu kręgosłupa?

Dodatkowo, ból stawu krzyżowo-biodrowego i ból mięśniowo-powięziowy stanowią znaczące źródła dyskomfortu kręgosłupa. Zaburzenia w obrębie stawu krzyżowo- biodrowego, będące punktem zbiegu kręgosłupa lędźwiowego i kości miednicznej, mogą powodować ból promieniujący do pośladka i nóg. Natomiast ból mięśniowo- powięziowy wynikający z napięć mięśniowych czy stanów zapalnych tkanki łącznej stanowi częsty komponent bólu kręgosłupa.

Ból kręgosłupa i stawów kręgosłupa może dotykać także osoby z nadwagą. Warto wówczas skonsultować się z dietetykiem, aby przywrócić prawidłową masę ciała i odciążyć kręgosłup oraz stawy.

Innymi przyczynami bólu odcinka lędźwiowego kręgosłupa mogą być choroby reumatyczne, naczyniowe, problemy narządów wewnętrznych, choroby zakaźne lub nowotworowe.

Zrozumienie tych różnorodnych mechanizmów jest kluczowe dla trafnej diagnozy i skutecznego zarządzania bólem kręgosłupa. Współczesne podejścia terapeutyczne, w tym fizjoterapia, farmakoterapia, a czasem nawet interwencje chirurgiczne, są dostosowywane do konkretnej przyczyny bólu, co pozwala na skuteczną poprawę jakości życia pacjentów.

Ból kręgosłupa w ciąży i po porodzie?

Pacjentki ciężarne często skarżą się na ból, co jest spowodowane zmianami zachodzącymi w ciele ciężarnej kobiety:

• środek ciężkości – przez wielkość brzucha zmienia się postawa ciała kobiety. Zazwyczaj odchyla się ona ku tyłowi, co powoduje zmianę środka ciężkości ciała i obciążenie struktur mięśniowych oraz obciążenia kręgosłupa.
• zmiany hormonalne – wzrost hormonów, takich jak relaksyna, która powoduje większą elastyczność więzadeł i stawów także zwiększa ryzyko pojawienia się dolegliwości bólowych w obrębie kręgosłupa.
• przeciążenia kręgosłupa – są one związane z większą masą ciała kobiety ciężarnej. Wraz z postępem ciąży pojawiają się większe obciążenia biomechaniczne oddziałujące cały kręgosłup, zwłaszcza na dolny odcinek pleców.

Ból często towarzyszyć także kobietom już po porodzie. Dlaczego? Kobiety po urodzeniu dziecka często utrzymują taką pozycję ciała jak w ciąży, czyli odchylanie się ku tyłowi. Tę nieprawidłową pozycję utrwala niepoprawna, nieergonomiczna pozycja podnoszenia i trzymania dziecka. Dlatego też po porodzie warto odwiedzić fizjoterapeutkę uroginekologiczną lub pediatryczną, aby poinstruowała w jaki sposób należy podnosić dziecko i wykonywać czynności dnia codziennego, aby uniknąć bólu kręgosłupa. Fizjoterapeutka uroginekologiczna pokaże także w jakiej pozycji najlepiej karmić, aby uniknąć bólu kręgosłupa.

Do jakiego specjalisty udać się, gdy boli kręgosłup?

W przypadku bólu kręgosłupa ważne jest wielodyscyplinarne podejście, które będzie uwzględniało także czynniki psychospołeczne pacjenta zwiększając tym samym możliwości wyzdrowienia. Bardzo ważnym aspektem jest diagnostyka w celu ustalenia przyczyny bólu pacjenta i wybrania odpowiedniego leczenia.

• fizjoterapeuta pomoże w zmniejszeniu dolegliwości bólowych oraz określeniu możliwej przyczyny bólu. W razie potrzeby fizjoterapeuta może skierować do innego specjalisty. 
• lekarz rodzinny (internista) przeprowadzi ogólne badanie oraz zleci specjalistyczne badania, a także skieruje do odpowiedniego specjalisty.
• ortopeda zajmuje się schorzeniami i dolegliwościami pochodzącymi z układu kostno- stawowego, w tym problemami związanymi z kręgosłupem. Jeśli ból kręgosłupa spowodowany jest urazem bądź wypadkiem warto udać się do tego specjalisty.
• neurolog – w przypadku, gdy przyczyna bólu kręgosłupa może być związana z zaburzeniami układu nerwowego, inny specjalista może skierować do neurologa.

Jakie są możliwości leczenia bólu kręgosłupa lędźwiowego? Jak złagodzić ból kręgosłupa lędźwiowego?

Leczenie problemów kręgosłupa w odcinku lędźwiowym powinno być holistyczne. Jest ono także zależne od przyczyny i nasilenia dolegliwości. Leczenie nieoperacyjne zazwyczaj składa się z fizjoterapii i farmakologii. Ważne jest wyeliminowanie przyczyny bólu, a nie tylko leczenie objawów. W tym celu często zaleca się pacjentowi zmianę stylu życia, czyli poprawę postawy ciała, zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną oraz utrzymanie odpowiedniej wagi.

Interwencje chirurgiczne są rozważane w skrajnych przypadkach, kiedy inne metody leczenia okazują się nieskuteczne, a dolegliwości bólowe coraz bardziej ograniczają funkcjonowanie pacjenta. Chirurgia kręgosłupa jest podejmowana w przypadku, gdy istnieje konkretna anatomiczna przyczyna bólu, taka jak przepuklina dysku, stenoza kręgosłupa czy inne poważne schorzenia strukturalne.

Czy fizjoterapeuta może pomóc? W jaki sposób?

Fizjoterapeuta jest jednym ze specjalistów, do którego można się udać z dolegliwościami bólowymi kręgosłupa. Fizjoterapeuta odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu bólami kręgosłupa poprzez zindywidualizowane podejście, które obejmuje ocenę, terapię manualną, ćwiczenia na kręgosłup lędźwiowy, a także edukację pacjenta. Jakie metody wykorzystują fizjoterapeuci?

• terapia manualna – stosowanie technik manipulacyjnych lub mobilizacyjnych w celu poprawy ruchomości kręgosłupa po to aby złagodzić ból kręgosłupa.
• terapia tkanek miękkich – powoduje zmniejszenie napięcia mięśniowego, które również może powodować ból lub jemu sprzyjać.
• ćwiczenia terapeutyczne – fizjoterapeuta zleci odpowiednio dobrane ćwiczenia wzmacniające mięśnie stabilizujących kręgosłup, rozciągnięcia mięśni zbyt napiętych oraz poprawy postawy ciała. Regularne ćwiczenia są niezwykle istotne.
• inne metody – fizjoterapeuta może również wykorzystać inne techniki przeciwbólowe, poprawiające krążenie oraz zmniejszające napięcie mięśniowe. Mogą być to metody fizykoterapeutyczne (elektroterapia, laseroterapia, ultradźwięki) lub specjalistyczne np. suche igłowanie.
• edukacja pacjenta – ważnym elementem terapii jest usunięcie przyczyny bólu oraz edukacja pacjenta, aby przyczyna w przyszłości nie powróciła. Edukacja zazwyczaj sprowadza się do zmiany stylu życia, biomechaniki czynności dnia codziennego lub pracy.

Fizjoterapeuci dostosowują swoje podejście do pacjenta indywidualnie, obserwując jego potrzeby i problemy. Ich celem jest nie tylko złagodzenie bólu, ale również poprawa funkcji, zapobieganie nawrotom oraz zapewnienie pacjentowi narzędzi do samodzielnego zarządzania i dążenia do uzyskania zdrowego kręgosłupa.

Ćwiczenia na ból kręgosłupa lędźwiowego - jak złagodzić ból pleców w domu?

Przed rozpoczęciem ćwiczeń na kręgosłup w domu, zanim samodzielnie przystąpisz do treningu, ważne jest, abyś skonsultował się z fizjoterapeutą, który dobierze odpowiednie ćwiczenia dostosowane do Twoich potrzeb. Każdy przypadek jest unikalny, dlatego należy szczególnie uważać na sposób wykonywania ćwiczeń, aby nie narazić się na kontuzje. Poniżej przedstawiamy bezpieczne ćwiczenia, które pomogą złagodzić dolegliwości bólowe:

• Leżąc na macie na plecach, zegnij kolana, ręce umieść wzdłuż ciała. Wdychaj głęboko, a następnie spróbuj napinać mięśnie pośladkowe, jednocześnie unosząc biodra ku górze.

• Leżąc na macie na plecach, zegnij kolana, ręce umieść wzdłuż ciała. Następnie spróbuj delikatnie unosząc miednicę, tak aby odcinek lędźwiowy pleców przylegał do maty, jednocześnie wdychając nosem i wydychając ustami. Powtórz to ćwiczenie 15-30 razy.

• Rozpocznij od pozycji leżącej na macie na plecach, z jedną nogą zgiętą w kolanie, a drugą wyprostowaną. Chwytaj za zgięte kolano rękoma, aby utworzyć kąt około 90 stopni w biodrze. Następnie napinaj mięśnie nóg i prostuj kolano, a potem zginaj je z powrotem. Powtarzaj ten ruch około 15 razy na każdą nóg.

Pamiętajmy jednak, że ćwiczenia na ból kręgosłupa lędźwiowy, zarówno ćwiczenia rozciągające, jak i ćwiczenia wzmacniające mają za zadanie złagodzić ból kręgosłupa lędźwiowego. W zależności od przyczyny bólu mogą nie rozwiązać problemu, czyli źródła silnego bólu. Ból kręgosłupa w odcinku lędźwiowym nie jest łatwym problemem do rozwiązania, pomimo, że objawy bólu kręgosłupa u wielu pacjentów mogą wydawać się podobne.

Ból w odcinku lędźwiowym - podsumowanie

Ostry ból kręgosłupa lędźwiowego to kompleksowy problem wymagający holistycznego podejścia. Zrozumienie anatomii i fizjologii kręgosłupa lędźwiowego stanowi fundament w leczeniu dolegliwości bólowych w obrębie kręgosłupa. Dysponując właściwą wiedzą, wsparciem specjalistów i aktywnym zaangażowaniem pacjenta, można skutecznie przeciwdziałać występowaniu bólów kręgosłupa lędźwiowego i wprowadzać poprawę jakości życia. Nie należy zapominać o istotności profilaktyki, czyli prowadzeniu zdrowego stylu życia mającym zapobiegać bólom kręgosłupa oraz regularnych konsultacjach ze specjalistami w przypadku wystąpienia jakichkolwiek dolegliwości.

Piśmiennictwo:
1. Chien, J.J., Bajwa, Z.H. What is mechanical back pain and how best to treat it?. Current Science Inc 12, 406–411 (2008). https://doi.org/10.1007/s11916-008-0069-3
2. Adam Bochenek, Michał Reicher „Anatomia człowieka Tom 1. Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła, mięśnie.”
3. Michael Adams, Nikolai Bogduk, Kim Burton, Patricia Dolan “Biomechanika bólu kręgosłupa” 2010
4. Maryla Szpala, Agata Skorupińska, Karolina Kostorz “Występowanie zespołów bólowych kręgosłupa – przyczyny i leczenie”
5. Galm R, Fröhiling M, Rittmeister M, et al. Sacroiliac joint dysfunction in patients with imaging-proven lumbar disc herniation. Eur Spine J.1998;7(6):450-3.

MOŻE CIĘ TAKŻE ZAINTERESOWAĆ

Czym jest powięź i jakie pełni funkcje w naszym organiźmie?

Powięź to tkanka łączna otaczająca komórki naszego ciała. Poznaj czym jest i jakie pełni funkcje w naszym organizmie.

22.12.2023

Czy jest obrzęk limfatyczny? Leczenie obrzęków limfatycznych

Obrzęk limfatyczny jest spowodowany najczęściej dysfunkcją układu limfatycznego. Poznaj czym jest obrzęk, jak go unikać oraz jak skutecznie leczyć.

12.12.2023

Wybór igieł do akupunktury i suchego igłowania

Mimo, że suche igłowanie bywa potocznie nazywane „zachodnią akupunkturą”, z wyjątkiem wykorzystania do terapii tego samego narzędzia, czyli igły, nie ma z akupunkturą nic wspólnego.

27.10.2023