Więzadła krzyżowe przednie ACL i tylne PCL
Więzadła krzyżowe przednie (ACL ang. anterior cruciate ligament) to najczęściej uszkadzana struktura stawu kolanowego. W stawie kolanowym występują także inne więzadła m.in. więzadło krzyżowe tylne (PCL ang. posterior cruciate ligament)- jednakże znacznie rzadziej doznaje ono uszkodzeń.
Zanim jednak przejdziemy do samego mechanizmu urazu więzadła poznajmy bliżej budowę stawu kolanowego.
Budowa stawu kolanowego
Budowa więzadła krzyżowego przedniego (ACL)
Jest to więzadło znajdujące się wewnątrz kolana (stawu kolanowego). Więzadła kolanowe mają istotny wpływ na zakres ruchu w stawie kolanowym. Ma dwupęczkową budowę:
- pęczek przednio - przyśrodkowy
- pęczek tylno - boczny
Przyczep początkowy znajduje się na po wewnętrznej stronie powierzchni kłykcia bocznego kości udowej. Przebiega ono skośnie w dół i przyśrodkowo, równolegle do stropu dołu międzykłykciowego. Więzadło rozszerza się w stronę przyczepu końcowego, który znajduje się tuż przed guzkiem międzykłykciowym przyśrodkowym na przedniej powierzchni międzykłykciowej piszczeli.
Więzadło krzyżowe przednie zbudowane jest z podłużnych włókien kolagenowych typu I. Włókna te różnią się pod względem długości i siły. Przednie komponenty włókien łączą się z więzadłem łąkotkowo-piszczelowym łąkotki przyśrodkowej.
Więzadło to otoczone jest błoną maziową. Unaczynienie zapewnia gałąź przyśrodkowa górnej tętnicy kolana, tętnica dolna przyśrodkowa oraz boczna kolana.
Jaka jest funkcja ACL?
- bierna stabilizacja stawu kolanowego w płaszczyźnie strzałkowej, czołowej oraz poprzecznej.
- zabieganie przemieszczeniu przednio-bocznemu kości piszczelowej względem kości udowej,
- zapobiegają nadmiernemu zgięciu i wyprostowi stawu kolanowego
- funkcja neurosensoryczna- odpowiadają za prawidłowe czucie głębokie stawu kolanowego
Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego ACL
Konsekwencją uszkodzenia więzadła ACL jest niestabilność stawu kolanowego.
Stopnie uszkodzeń ACL
Stopnie uszkodzeń ACL opisuje trzy stopniowa skala:
- I stopień- naciągnięcie więzadła
- II stopień- częściowe zerwanie
- III stopień- całkowite zerwanie
Testy funkcjonalne
Test Lachmana - test ten bada niestabilność ACL
Test pivot shift - oznacza niedopasowanie między toczeniem a ślizgiem przy niewydolności ACL
Więzadło krzyżowe tylne (PCL)
Wstawie kolanowym występuje także oprócz więzadła krzyżowego przedniego więzadło krzyżowe tylne (PCL).
Więzadło krzyżowe tylne zaczyna się na wewnętrznej powierzchni kłykcia przyśrodkowego kości udowej. W pozycji neutralnej ma przebieg poziomy. Biegnie skośnie w kierunku dystalnym tylno-bocznym- przyczepia się do tylnej okolicy międzykłykciowej kości piszczelowej i na tylnym brzegu piszczeli.
Włókna tworzące to więzadło są splecione pod kątem 90 stopni, a ich średnica jest większa niż więzadła krzyżowego przedniego (ACL). Jest ono bardziej odporne na siły rozciągające.
Długość PCL to jedynie ⅗ długości ACL.
Składa się z dwóch pęczków:
- pęczek tylno-przyśrodkowy
- pęczek przednio-boczny
Jaka jest funkcja PCL?
Funkcją biomechaniczną PCL jest przeciwdziałanie tylnemu przemieszczeniu kości piszczelowej i stabilizowanie stawu kolanowego. Inaczej mówiąc odpowiada za stabilizację tylnej części stawu kolanowego. Jest to najmocniejsze więzadło stawu kolanowego. Nazywane jest centralnym stabilizatorem kolana. Uszkodzenia więzadła PCL zazwyczaj współwystępują z uszkodzeniem więzadła ACL.
Kto jest narażony na uszkodzenie więzadeł krzyżowych?
Na kontuzję narażone są w szczególności sportowcy uprawiający sporty kontaktowe np. piłkę nożną, koszykówkę (bezpośredni mechanizm urazu). Może wystąpić także mechanizm pośredni
urazu (bezkontaktowy) - narciarstwo. Najczęściej do urazu dochodzi w sportach wymagających nagłych zmian kierunku lub dużych sił, rotacji, zatrzymania się. W przypadku uszkodzeń PCL są to m.in. uderzenia w przednią część piszczeli np. w wyniku lądowania z wysokości, wypadków samochodowych.
Objawy uszkodzenia więzadła krzyżowego
Objawy uszkodzenia więzadła krzyżowego to:
- dolegliwości bólowe
- uczucie niestabilności stawu kolanowego
- opuchlizna i obrzęk kolana
- problem z chodzeniem
Diagnostyka
Polega ona na wykonaniu przez lekarza ortopedę lub fizjoterapeutę:
- testów funkcjonalnych
- analizy badań obrazowych USG, TK, MRI
Leczenie urazów i zerwania więzadła krzyżowego
Odpowiednie leczenie może polegać na leczeniu zachowawczym lub operacyjnym.
Leczenie zachowawcze
Jest to leczenie w postaci fizjoterapii - w szczególności ćwiczeń, które mają na celu wzmocnienie struktur stawu kolanowego. Jest ono dedykowane przede wszystkim osobom starszym oraz tym, które prowadzą niezbyt aktywny styl życia.
Brak funkcji, którą pełnią więzadła - ACL może przyczyniać się do występowania niestabilności kolana, powtarzających się urazów. Najczęstsze to podwichnięcia, uszkodzenia łąkotek, chrząstki stawowej czy skręcenia.
Prowadzi to także do wystąpienia wczesnych zmian zwyrodnieniowych.
Leczenie operacyjne
Polega najczęściej na rekonstrukcji więzadła. Według badań rekonstrukcja ACL, która jest wykonana z centralnego pasma więzadła rzepki wydaje się być najlepszą opcją dla osób, które chcą powrócić do pełnej aktywności sportowej lub rekreacyjnej.
Badania wykazują, że dłuższy okres pomiędzy wystąpieniem urazu a operacją daje lepsze rezultaty i mniej objawów. Zalecana operacja powinna nastąpić po odzyskaniu przez Pacjenta pełnej kontroli mięśniowej i pełnego ruchu w stawie kolanowym oraz ustąpienie objawów.
Po jakim czasie można powrócić do uprawiania sportu?
Osoby uprawiające sport amatorsko mogą powrócić do pełnej sprawności i aktywności sportowej przed upływem 9-12 miesięcy.
Piśmiennictwo:
1. Nowakowska, M., Bąk, M., Drelich-Zbroja, A., & Sobstyl, J. Uszkodzenia więzadeł krzyżowych i łąkotek stawu kolanowego w badaniu rezonansu magnetycznego. Nowoczesne metody diagnostyczne i terapeutyczne (English title: New diagnostic and therapeutics methods), 128.
2. Rutkowska-Kogut, K., Truszczyńska-Baszak, A., & Wrzesień, Z. (2023). Fizjoterapia po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego stawu kolanowego–przegląd piśmiennictwa. Medical Rehabilitation, 27(3), 103-111.
3. Oleś, I. Rekonstrukcja więzadła krzyżowego tylnego u młodej kobiety–leczenie i rehabilitacja–opis przypadku.
4. Shelbourne KD, Wilckens JH, Mollabashy A. Arthrofibrosis in acute anterior cruciate ligament reconstruction: the effect of timing of the reconstruction and rehabilitation. AmJSport Med 1991; 19(4): 332–36.
5. Wasilewski SA, Covall DJ, Cohen S. Effect of surgical timing on recovery and associated injuries after ACL reconstruction.Am J Sport Med 1993; 21(3); 388–42.
6. Stolarczyk A, Kurdziel J, Nagraba Ł, Mitek T, Nowak P. Wpływ fizjoterapeutycznego postępowania na wyniki leczenia uszkodzeń więzadła krzyżowego przedniego w zależności od okresu, w jakim wykonano rekonstrukcje. Artroskopia i Chirurgia Stawów 2009; 5(2): 11-24.
7. Stańczak, K., Domżalski, M., Synder, M., & Sibiński, M. (2014). Powrót do aktywności fizycznej po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego-doniesienie wstępne. Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja, 16(5), 477-486.
8. Hochschild J. Anatomia funkcjonalna dla fizjoterapeutów, Wrocław 2020
Uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej i bocznej: przyczyny, objawy i leczenie urazu. Dowiedz się więcej o rehabilitacji stawu kolanowego po uszkodzeniu łąkotki.
8.05.2025
Ból śródstopia powszechnie określany bólem stopy lub podeszwy stopy to częsta dolegliwość. Poznaj jej przyczyny oraz sposoby jak sobie z nim poradzić.
4.03.2024
Ostroga piętowa to efekt stanu zapalnego rozcięgna podeszwowego charakteryzujący się dolegliwościami bólowymi i naroślą kostną na kości piętowej. Jak radzić sobie z tym zapaleniem? Jak wygląda rehabilitacja i leczenie?
5.08.2024