Choroba zwyrodnieniowa stawów, czyli artroza – objawy i leczenie choroby
Czym jest artroza? Artroza to choroba zwyrodnieniowa stawów o charakterze przewlekłym. Artroza obejmuje uszkodzenia chrząstki stawowej, kości, torebki stawowej, więzadeł i mięśni otaczających staw. Zanim dojdzie do powyższych zmian rozwój choroby jest stopniowy i pierwsze zmiany mogą być bezobjawowe.
Procesy zwyrodnieniowe w stawach, czyli artrozy pierwotne są jednym z objawów czynnościowej zmiany stanu tkanek. Oznacza to, że mięśnie dużo wcześniej sygnalizują problem m.in. poprzez zwiększone napięcie czy też sztywność. Ból stawów pojawia się po po przekroczeniu progu pobudliwości klinicznej.
Objawy artrozy
Objawy to przede wszystkim:
- ból w stawie - najczęściej dolegliwości bólowe nasilają się podczas aktywności fizycznej, ale z czasem mogą wystąpić także w spoczynku
- ograniczenie ruchomości w stawie - w szczególności po dłuższym odpoczynku, po przebudzeniu, dłuższym siedzeniu
- sztywność stawu
- trzaski lub chrupanie w stawie - są słyszalne wskutek nierównomiernego zużycia chrząstki
- obrzęk - w zaawansowanych problemach
Kto choruje na chorobę zwyrodnieniową stawów?
Najczęściej dotyczy ona osób starszych. Natomiast mogą też zachorować osoby młodsze, u których przyczynami artrozy mogą być predyspozycje genetyczne, urazy lub nadmierne obciążanie stawów np. poprzez nieprawidłową masę ciała (nadwagę).
Czy artroza daje wcześniej objawy?
Wiele lat wcześniej przed pojawieniem się artrozy pojawiają się pierwsze objawy takie jak sztywność mięśni wokół stawu, zaburzenia ruchomości stawu, zaburzenia czynnościowe
narządów wewnętrznych, czasami także ból w samym stawie.
Artroza może także powstawać wskutek pierwotnych zaburzeń w stawie- najczęściej wrodzonych ograniczeń ruchomości.
Ograniczenie ruchomości, styl życia, stres powoduje nadmierne napięcie mięśni w szczególności mięśni tonicznych. W przeciążonych stawach o wiele łatwiej dochodzi do nierównowagi mięśniowej i artrozy. Wzrostowi aktywności mięśni tonicznych, które objawiają się wzmożonym napięciem i sztywnością towarzyszy osłabienie i zwiotczenie ich agonistów. Maleje ich siła oraz
aktywność. Przykładem statycznej nierównowagi mięśniowej jest np. hiperlordoza lędźwiowa. W wyniku takiej postawy ciała część tkanek podlega nieustannej kompresji, a część trakcji wówczas mówimy o czynnościowej zmianie stanu tkanek.
Jakich stawów dotyczą zwyrodniania?
Zmiany zwyrodnieniowe mogą obejmować różne stawy:
- stawy biodrowe i stawy kolanowe (artroza biodra, artroz kolana) – stawy te najczęściej zostają dotknięte artrozą,
- stawy palców i stawy rąk (artroza palców rąk) – np. w obrębie stawów międzypaliczkowych,
- stawy kręgosłupa (artroza kręgosłupa) – zwłaszcza w odcinku lędźwiowym i szyjnym,
- stawy stóp – szczególnie w obrębie stawu skokowego.
Niech za przykład posłuży staw biodrowy. Uruchamiany jest on głównie przez mięśnie toniczne takie jak:
- mięsień biodrowo-lędźwiowy
- mięsień prosty uda
- mięśnie przywodziciele
- mięsień gruszkowaty
- mięśnie kulszowo-goleniowe
Ich agonistami są tylko mięśnie pośladkowe i naprężacz powięzi szerokiej (zdarza się, że ten mięsień także działa jako mięsień toniczny). Zatem jak widać przeważają mięśnie toniczne.
W wyniku pojawienia się jakiegokolwiek zaburzenia czynności mięśnie te zwiększają swoją aktywność, co powoduje większą kompresję stawu i przeciążenie struktur okołostawowych.
Aby zredukować napięcie statyczne ważne jest zmniejszenie napięcia mięśni tonicznych i wyrównanie równowagi mięśniowej. Zasada ta przynosi korzyści w leczeniu wszystkich stanów artrozy oraz w profilaktyce, dlatego warto ją zapamiętać.
Diagnostyka
Diagnostyka polega na:
- Wywiadzie medycznym - szczegółowy wywiad przeprowadza lekarz lub fizjoterapeuta. Pytanie jaki mogą zadać to w szczególności pytania o objawy, czas trwania oraz intensywność, choroby w rodzinie i inne.
- Badaniu fizykalnym - badanie polega na przeprowadzeniu testów funkcjonalnych; sprawdzeniu zakresu ruchomości stawu, występowania sztywności, bólu czy też obrzęku.
- Analizie badań obrazowych - RTG, MRI, USG.
- RTG - jest podstawowym badaniem oraz ważnym narzędziem diagnostycznym. Dzięki niemu można ocenić struktury kostne stawu, szerokość szpary stawowej, występowanie wyrośli kostnych (osteofitów) i innych zmian.
- TK - Tomografia komputerowa może być pomocna w ocenie zmian kostnych, ale nie jest tak czuła jak MRI w wykrywaniu wczesnych zmian w chrząstce.
- MRI - rezonans magnetyczny pozwala na ocenę tkanek miękkich np. chrząstki czy też więzadeł.
- USG stawów - dzięki niemu możemy ocenić tkanki miękkie, a także występowanie płynu w stawie.
Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów
Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów polega zazwyczaj na leczeniu objawowym, które łagodzi dolegliwości oraz poprawia funkcję stawu za pomocą fizjoterapii oraz farmakoterapii (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne). Odpowiednie leczenie zwyrodnienia stawów to może także zapobiegać dalszemu postępowi choroby, zmniejszyć zapalenie, uwolnić pacjenta od bólu, poprawić jakość funkcjonowania danego stawu, a tym samym jakość życia. Pamiętaj, że nieleczona artroza może prowadzić do niepełnosprawności, zwłaszcza w zaawansowanych stadiach.
Leczenie artrozy - fizjoterapia
Fizjoterapia może w znaczący sposób pomóc w leczeniu artrozy:
- zmniejszenie bólu i sztywności stawu
- poprawa zakresu ruchomości stawu
- mniejsze problemy bólowe podczas chodzenia, schodzenia lub wchodzenia po schodach
- rozluźnienie zbyt napiętych mięśni
- wzmocnienie mięśni otaczających staw - zmniejsza to obciążenie stawu i poprawia stabilność
- edukacja pacjenta – nauka prawidłowego użytkowania stawu, unikanie przeciążeń, ćwiczenia wzmacniające oraz rozluźniające zbyt napięte mięśnie, które pacjent może wykonywać samodzielnie w domowym zaciszu.
Fizjoterapia może polegać na:
- ćwiczeniach, czyli kinezyterapii- które są indywidualnie dobrane do stanu pacjenta, danego stawu i zaawansowania choroby.
- terapii manualnej – są to mobilizacje i techniki manipulacji, które mają na celu poprawę ruchomości stawu
- terapii manualnej tkanek miękkich- aby rozluźnić zbyt napięte, przykurczone tkanki ultradźwiękach, laseroterapii, elektroterapii– mają na celu zmniejszyć ból i stan zapalny.
- kinesiotapingu– może być stosowany wspomagająco, aby wzmocnić stabilizację stawu
Leczenie operacyjne
Może być zastosowane w zaawansowanych przypadkach choroby, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów. Może ono polegać na:
- artroskopii - czyli wprowadzenia do stawu poprzez niewielkie nacięcia miniaturowych narzędzi oraz kamery - za pomocą których przeprowadzana jest diagnostyka i operacja.
- endoprotezoplastyce stawu- jest to zabieg chirurgiczny, polegający na wszczepieniu protezy stawu w miejsce chorej tkanki chrzęstnej i kości
Podsumowanie
Artroza, czyli przewlekła choroba zwyrodnieniowa stawów może prowadzić do znacznego ograniczenia sprawności i bólu. Natomiast pacjent nie musi żyć z bólem, istnieje wiele metod m.in. fizjoterapia oraz leczenie farmakologiczne, a w ostateczności, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów leczenie chirurgiczne. Ważne, aby podjąć leczenie jak najszybciej po rozpoznaniu by spowolnić postęp choroby i poprawić komfort życia. Jeżeli pacjent odczuwa sztywność w ciele, zbyt napięte mięśnie warto już wtedy udać się do fizjoterapeuty w celu ich rozluźnienia i wzmocnienia mięśni osłabionych, by w przyszłości uniknąć większych problemów np. takich jak artroza. Warto pamiętać, że fizjoterapia jest w stanie pomóc na każdym etapie choroby zwyrodnieniowej całkowicie usuwając lub zmniejszając dolegliwości bólowe i ograniczenia ruchowe.
Piśmiennictwo:
1. Rakowski, A. (2001). Medycyna manualna w modelu holistycznym, Terapia manualna w modelu holistycznym, 1(1), 4-25.
Więzadła krzyżowe: przednie (ACL) i tylne (PCL) stabilizują staw kolanowy, łącząc kość udową i piszczelową. Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego to najczęstszy uraz.
8.05.2025
Uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej i bocznej: przyczyny, objawy i leczenie urazu. Dowiedz się więcej o rehabilitacji stawu kolanowego po uszkodzeniu łąkotki.
8.05.2025
Ból śródstopia powszechnie określany bólem stopy lub podeszwy stopy to częsta dolegliwość. Poznaj jej przyczyny oraz sposoby jak sobie z nim poradzić.
4.03.2024