Mięsień czworogłowy uda - anatomia, urazy, trening
Mięsień czworogłowy uda zbudowany jest z czterech mięśni i należy do grupy przedniej mięśni uda. Jest także głównym prostownikiem podudzia. Rozciąga się on od kolca biodrowego przedniego dolnego kości biodrowej i trzonu kości udowej, przez rzepkę, aż do guzowatości piszczeli.
Mięśnie, z których jest zbudowany jest mięsień czworogłowy uda to:
- mięsień prosty uda
- mięsień obszerny pośredni
- mięsień obszerny boczny
- mięsień obszerny przyśrodkowy
Pokrywa on całą przednią stronę uda z pięciu części. Do wymienionych powyżej można wymienić jeszcze mięsień stawowy kolana.
Budowa anatomiczna mięsień czworogłowego uda
Oto poszczególne głowy mięśnia czworogłowego uda.
Mięsień prosty uda łączy miednicę ze stawem kolanowym. Przyczep początkowy znajduje się na kolcu biodrowym przednim dolnym, a także na górnej powierzchni panewki miedniczej. Leży w bruździe mięśnia obszernego pośredniego, z boku otoczony jest innymi mięśniami obszernymi. Ścięgno tego mięśnia jest bardzo płaskie i jest najdłuższym ścięgnem w tym kompleksie mięśniowym. Największa część tego mięśnia biegnie do rzepki, natomiast niektóre mina biegną dalej, a następnie przyczepiają się do guzowatości kości piszczelowej jako więzadło rzepki. Między ścięgnem początkowym mięśnia prostego uda a panewką kości miednicznej często występuje kaletka maziowa, która przesuwa się wraz z napięciem i rozluźnieniem mięśni. Mięsień prosty uda pełni rolę wytrzymałościową, zabezpiecza kończynę dolną w pozycji stojącej. Składa się w większości z włókien wolnokurczliwych. Ma tendencje do skracania się.
Mięsień obszerny pośredni jest to najgłębsza warstwa mięśnia czworogłowego uda. Część włókien mięśniowych łączy się z warstwą głęboką kaletki nadrzepkowej. Inna część natomiast wraz z mięśniem prostym uda biegnie do podstawy rzepki
Mięsień obszerny boczny jest to największy mięsień z grupy mięśnia czworogłowego. Łączy się z włóknami mięśnia pośladkowego wielkiego w miejscu przyczepu początkowego - znajduje się na górnej części kresy międzykrętarzowej, bocznym brzegu guzowatości pośladkowej oraz górnej wardze bocznej kresy chropawej kości udowej. Włókna wychodzą z pasma biodrowo-piszczelowego, które znajduje się po stronie bocznej. Ścięgno końcowe zlokalizowane jest ok. czterech szerokości palca w górę i bocznie od podstawy rzepki.
Większość włókien ma tutaj swoje zakończenie. Istnieje jednak część włókien, które biegną dalej do troczka podłużnego bocznego rzepki. Trzecia część włókien biegnie dalej przyśrodkowo i dystalnie krzyżując się z rzepką i włóknami mięśnia obszernego przyśrodkowego. Przyczepia się ona na kłykciu bocznym kości piszczelowej.
Mięsień obszerny przyśrodkowy to mięsień, którego włókna biegną stromo i przyczepiają się do górno-przyśrodkowego brzegu rzepki. Część włókien biegnie do troczka rzepki, tworząc połączenie do kłykcia kości piszczelowej. Część cienkich włókien biegnie także skośnie, częściowo nad rzepką, a także bocznie do przyczepu końcowego pasma biodrowo-piszczelowego. Część jego włókien wchodzi także do torebki stawowej. Mięsień ten zawiera bardzo dużo włókien szybkokurczliwych i ma skłonność do osłabiania.
Najniżej położone poprzeczne pęczki włókna tego mięśnia nazywane są mięśniem obszernym przyśrodkowym skośnym. Mięsień ten nie jest prostownikiem, pociąga on rzepkę przyśrodkowo ustawiając ją na środku- w bruździe bloczkowej kości udowej. Zanik tego mięśnia powoduje problem z utrzymaniem rzepki we właściwej pozycji. Przeważa wówczas siła mięśnia obszernego bocznego. Powoduje to pogłębienie lateralizacji rzepki.
Dodatkowy mięsień, który można uznać za część mięśnia czworogłowego uda to mięsień stawowy kolana. Mięsień stawowy kolana jest to najgłębsza warstwa głowy pośredniej mięśni czworogłowego uda. Łączy się ona z warstwą głęboką kaletki nadrzepkowej. W skład tego mięśnia wchodzą włókna zarówno mięśnia obszernego pośredniego, jak i niezależne włókna, które rozpoczynają się na przedniej części kości udowej kilka centymetrów powyżej fałdu torebki stawowej.
Unerwienie mięśnia czworogłowego
Unerwienie stanowi nerw udowy.
Jaką funkcje pełni mięsień czworogłowy?
- prostuje podudzie w stawie kolanowym, inaczej mówiąc odpowiada za wyprost kolana (jest prostownikiem stawu kolanowego)
- ślizg kości piszczelowej do przodu
- spowalnia zgięcie kolana poprzez skurcz ekscentryczny- w zamkniętym łańcuchu kinematycznych ( podobnie jak podczas zginania kolana z pozycji stojącej zapobiegając skręceniom)
- podczas zgięcia kolana spycha kłykcie kości udowej do tyłu
Kiedy może dojść do zaniku tego mięśnia?
Do zaniku tego mięśnia dochodzi przy długo trwających urazach. Jest to objaw zaburzeń propriocepcji. Jest to także mechanizm chroniący staw. Po urazie należy chronić staw poprzez hamowanie działania mięśnia czworogłowego, dlatego, że jego aktywność obciąża staw.
Przy 40 stopniach zgięcia mięsień czworogłowy pociąga kość piszczelową ku przodowi. Pozycji tej należy unikać w szczególności po urazach więzadła krzyżowego przedniego.
Ten mięsień, podobnie jak pozostałe mięśnie w erze siedzącego trybu życia i małej aktywności zamiast funkcjonować w pełnych zakresach ruchu, doświadcza skurczów. To właśnie długotrwałe siedzenie powodujące stałe zgięcie w stawie biodrowym, które ma miejsce przy pracy biurowej, wpływa na przykurcz mięśnia prostego uda.
Najczęstsze urazy i dysfunkcje mięśnia czworogłowego
Ze względu na swoją kluczową rolę w ruchach takich jak bieganie, skakanie, kucanie i prostowanie nogi, mięsień czworogłowy uda jest podatny na różne urazy, szczególnie wśród sportowców i osób aktywnych fizycznie.
Naciągnięcie mięśnia czworogłowego
Naciągnięcie mięśnia czworogłowego jest jednym z najczęstszych urazów i zazwyczaj występuje w wyniku nagłego, intensywnego wysiłku fizycznego, takiego jak sprint czy skok.
Objawy naciągnięcia obejmują ostre dolegliwości bólowe w przedniej części uda, obrzęk i tkliwość oraz ograniczoną ruchomość i osłabienie mięśnia.
Naderwanie mięśnia czworogłowego
Naderwanie mięśnia czworogłowego może być częściowe lub całkowite i często jest wynikiem intensywnego wysiłku fizycznego lub uszkodzenia i urazu bezpośredniego, takiego jak uderzenie. Objawy naderwania to nagły, ostry ból, znaczny obrzęk i zasinienie, uczucie "pęknięcia" w mięśniu oraz trudności w prostowaniu nogi.
Zapalenie ścięgna mięśnia czworogłowego
Zapalenie ścięgna mięśnia czworogłowego, czyli tendinopatia, jest stanem zapalnym, który może być wynikiem przeciążenia lub powtarzających się mikrourazów. Objawy zapalenia ścięgna obejmują ból i tkliwość wokół ścięgna, obrzęk i sztywność oraz ból nasilający się podczas aktywności fizycznej.
Zapobieganie urazom mięśnia czworogłowego uda jest kluczowe dla utrzymania zdrowia i sprawności fizycznej. Regularne rozgrzewki i rozciąganie, stopniowe zwiększanie intensywności treningów, wzmacnianie mięśni, prawidłowa technika ćwiczeń oraz odpowiedni odpoczynek i regeneracja to podstawowe kroki, które mogą pomóc w uniknięciu kontuzji.
Trening mięśnia czworogłowego ud
Mięsień czworogłowy uda odgrywa kluczową rolę w stabilizacji kolana, wykonywaniu podstawowych ruchów nóg oraz utrzymaniu równowagi i koordynacji. Silne mięśnie czworogłowe są niezbędne nie tylko dla sportowców, ale również dla osób prowadzących mniej aktywny tryb życia, gdyż pomagają w codziennych czynnościach, takich jak chód, wstawanie czy schodzenie po schodach.
Ćwiczenia w zamkniętym łańcuchu kinematycznym mają ogromny wpływ na proprioreceptory (czucie głębokie)- czucie ruchu, pozycji oraz siły.
Przykładowe ćwiczenia np. po operacji łąkotki to:
- zgięcie kolan do 30 stopni z pochyleniem tułowia w różnych kierunkach
- używanie dwóch wag do określenia ciężaru ciała
- ćwiczenia stabilizujące na drewnianych kołyskach
- ćwiczenia na platformie stabilizującej
Ćwiczenia w otwartym łańcuchu kinematycznym charakteryzują się tym, że kończyna porusza się swobodnie w przestrzeni, a nie jest stabilizowana przez kontakt z powierzchnią (jak w przypadku ćwiczeń w ZŁK). Oznacza to, że ruch zaczyna się i kończy w stawie i nie wpływa bezpośrednio na inne stawy.
Przykładowe ćwiczenia w otwartym łańcuchu kinematycznym:
- Prostowanie nóg na maszynie
- Podnoszenie nóg w leżeniu tyłem
Podsumowanie
Mięsień czworogłowy uda jest jednym z największych, a także najsilniejszych mięśni człowieka. Składa się z czterech mięśni i jest kluczowym miesieniem, który odgrywa istotną rolę w codziennych czynnościach i aktywnościach fizycznych.
Mięsień czworogłowy uda zmienia się wraz z wiekiem. Mięśnie tracą masę i objętość, a także zmniejsza się ich siła. Regularne ćwiczenia wzmacniające, zarówno w zamkniętym, jak i otwartym łańcuchu kinematycznym, są niezbędne do aktywacji mięśnia i dla utrzymania jego siły i funkcjonalności. Pamiętaj, aby dostosować intensywność treningu do swoich możliwości oraz skonsultować się z profesjonalistą np. z zakresu fizjoterapii lub ortopedii w przypadku jakichkolwiek urazów i rozpocząć rehabilitację prowadzącą do uzyskania prawidłowej pracy mięśnia czworogłowego.
Piśmiennictwo:
1. Hochschild J. red. Paweł Posłuszny. Anatomia funkcjonalna dla fizjoterapeutów, 2020.
Złamanie kości śródstopia - z właściwą rehabilitacją, leczeniem oraz zastosowaniem odpowiedniego sprzętu Twoja stopa wróci do pełni sprawności.
22.04.2024
Ból śródstopia powszechnie określany bólem stopy lub podeszwy stopy to częsta dolegliwość. Poznaj jej przyczyny oraz sposoby jak sobie z nim poradzić.
4.03.2024
Ból w odcinku lędźwiowym kręgosłupa (ból pleców) jest często spotykany u pacjentów zgłaszających się do gabinetów fizjoterapeutycznych.
19.12.2023