Rwa kulszowa - objawy i leczenie drętwień
Rwa kulszowa jest zespołem objawów bólowych, który wynika najczęściej z ucisku na korzenie nerwu kulszowego w kanale kręgowym, związanym zazwyczaj z odcinkiem lędźwiowym kręgosłupa. Charakterystyczny dla rwy kulszowej ból może promieniować do kończyn dolnych i jest często wywołany przez zmiany zwyrodnieniowe w kręgosłupie.
Diagnoza rwy kulszowej opiera się na badaniach klinicznych i badaniach obrazowych, które są kluczowe do ustalenia przyczyny bólu i odpowiedniego planu leczenia. W zależności od przyczyny i nasilenia objawów, leczenie może różnić się między pacjentami. Leczenie zachowawcze skupia się na łagodzeniu bólu i poprawie funkcjonowania, często przy użyciu różnorodnych metod, w tym leczenia farmakologicznego i ćwiczeń. W przypadku rwy kulszowej leczenie operacyjne jest rozważane, gdy metody zachowawcze, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki przeciwbólowe i fizjoterapia, nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.
Ważne jest, aby osoby cierpiące na rwę kulszową zgłosiły się do lekarza, który pomoże ustalić najskuteczniejszą metodę leczenia i profilaktyki, zwracając uwagę na indywidualne potrzeby i możliwości terapeutyczne każdego pacjenta.
Czym jest rwa kulszowa?
Rwa kulszowa jest to schorzenie wywołujące objawy silnego bólu kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, drętwienia i mrowienia przez pośladek aż do stopy. Często spowodowana jest przepukliną krążka międzykręgowego, który uciska korzenie nerwowe. Do schorzenia dochodzi nie tylko z powodu ucisku, ale może być też połączeniem ucisku nerwu, zwężenia kanału kręgowego, czyli stenozy, stanu zapalnego oraz procesów immunologicznych. Przy rwie kulszowej dochodzi do ucisku nerwu kulszowego, który powstaje w wyniku połączenia korzeni nerwowych kręgów L4-S3.
Przebieg nerwu kulszowego
Nerw kulszowy zaopatruje ruchowo tylną grupę mięśni uda, ale także ruchowo i czuciowo całe podudzie i stopę. Nerw ten rozpoczyna się w miednicy mniejszej i wychodzi ze splotu krzyżowego. Następnie biegnie w okolicy mięśnia gruszkowatego przez pośladek w kierunku tylnej strony uda, aż do dołu podkolanowego. W tym miejscu rozgałęzia się na dwa nerwy: nerw piszczelowy i nerw strzałkowy. Oba te nerwy biegną przez łydkę do stopy.
Rozpoznanie rwy kulszowej
Rwa kulszowa powstaje w wyniku podrażnienia i ucisku nerwu kulszowego. Najczęstszą przyczyną tego schorzenia jest dyskopatia i zmiany zwyrodnieniowe, które powstały w obrębie kręgów. Natomiast rwa kulszowa może wynikać z innych przyczyn, takich jak:
- przeciążenie kręgosłupa – najczęściej podczas dużego obciążenia fizycznego oraz u kobiet w ciąży,
- urazy bądź kontuzje w obrębie odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
- lokalne stany zapalne, które mogą być spowodowane nieodpowiednią dietą lub cukrzycą,
- zbyt duża masa ciała – nadwaga lub otyłość,
- stenoza kręgosłupa, czyli zwężenie kanału kręgowego. Stenoza może wynikać z różnych przyczyn, takich jak zmiany zwyrodnieniowe, wypukliny czy wrodzone anomalie anatomiczne,
- hiperlordoza – zbyt duże wygięcie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym.
Zrozumienie głównych przyczyn podrażnienia nerwu kulszowego stanowi kluczowy krok w skutecznym leczeniu i zarządzaniu objawami rwy kulszowej. Każdy z wymienionych czynników wymaga indywidualnego podejścia diagnostycznego i leczniczego, aby zapewnić pacjentowi optymalną opiekę i ulgę w dolegliwościach.
Objawy rwy kulszowej
Typowym objawem rwy kulszowej jest ostry ból na przebiegu nerwu kulszowego, czyli od obszaru lędźwiowo-krzyżowego, przez pośladek, udo, podudzie aż do stopy. Natomiast nie zawsze ból i promieniowanie występuje na całym przebiegu nerwu, jest to zależne od miejsca ucisku lub podrażnienia nerwu. Oprócz bólu i promieniowania mogą występować jeszcze poniższy zespół objawów:
- drętwienia i mrowienia na przebiegu nerwu kulszowego,
- skurcze mięśni,
- zaburzenia czucia,
- osłabienie w nogach,
- opadająca stopa
Występującym wśród pacjentów objawem rwy kulszowej może być także nasilający się ból podczas kichania, kasłania i głębokiego oddechu. Dlaczego tak jest? Otóż podczas tych czynności zwiększa się ciśnienie śródbrzuszne, które powoduje większe podrażnienie nerwu, a co za tym idzie zwiększoną intensywność objawów.
Diagnostyka różnicowa rwy kulszowej
Pomimo charakterystycznych objawów nie zawsze można od razu postawić diagnozę rwy kulszowej, ponieważ jest kilka innych schorzeń, które mogą wywoływać podobne objawy. Są to:
- zespół mięśnia gruszkowatego
- mięśniaki i guzy kręgosłupa
- ropień nadtwardówkowy
- krwiak nadtwardówkowy
- cukrzyca
Ważne jest zatem, aby odpowiednio zdiagnozować rwę kulszową zanim podejmie się jej leczenie.
Lekarze często zlecają wykonanie zdjęcia RTG rwy kulszowej w pozycji leżącej to obrazowa metoda diagnostyczna stosowana w celu zidentyfikowania przyczyn bólu w okolicy lędźwiowo-krzyżowej. Zdjęcie rentgenowskie w pozycji leżącej może być pomocne w wykrywaniu różnych stanów, takich jak zmiany zwyrodnieniowe, przesunięcia dysków, złamania, czy inne anomalie kręgosłupa. Jednakże, warto zauważyć, że same zdjęcia RTG nie zawsze są wystarczające do zdiagnozowania rwy kulszowej, gdyż nie pokazują miękkich tkanek takich jak dyski międzykręgowe, nerwy, czy mięśnie. W niektórych przypadkach może być konieczne wykonanie bardziej szczegółowych badań, takich jak rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (CT).
Skutki nieleczonej rwy kulszowej
Rwa kulszowa może generować uciążliwe dolegliwości, znacznie utrudniające codzienne funkcjonowanie. Dlatego rzadko zdarza się, aby pacjenci nie szukali pomocy lekarskiej w obliczu tych nieprzyjemnych objawów. Jednak warto zwrócić uwagę na potencjalne skutki, jakie mogą wyniknąć z nieleczonej i długotrwałej rwy kulszowej:
- rosnący ból uniemożliwiający normalne funkcjonowanie
- parestezje w dotkniętej przez rwę kulszową kończynę
- utrata siły mięśniowej w kończynie
- utrata czynności jelit lub pęcherza
- trwałe uszkodzenie nerwów
Leczenie rwy kulszowej
W przypadku rwy kulszowej leczenie zależy od stopnia odczuwanych dolegliwości i stopnia postępowania schorzenia wymienia się różne podejścia: leczenie zachowawcze, leczenie operacyjne. Leczenie zależy od przyczyny i powinno być podjęte po przeprowadzeniu wcześniej dokładnej diagnostyki schorzenia (wizyta nie powinna zakończyć się na przepisaniu leków przeciwbólowych lub leków rozluźniających mięśnie).
Leczenie zachowawcze
Leczenie zachowawcze wdraża się podczas ostrego bólu, stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, które łagodzą dolegliwości bólowe oraz pozycje przeciwbólowe zalecone przez fizjoterapeutę. W niektórych sytuacjach używane są również leki rozkurczające mięśnie. W tej fazie ważnym elementem również jest edukacja pacjenta na temat radzenia sobie w bólu oraz unikania obciążeń kręgosłupa. Następnie wdrażana jest fizjoterapia, która w większości przypadków powoduje zmniejszenie lub całkowite zniesienie objawów bólowych.
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne wdraża się w przypadku braku skuteczności leczenia zachowawczego oraz fizjoterapii lub gdy występuje takie wskazanie. W zależności od przyczyny rwy kulszowej stosuje się różne rozwiązania: usunięcie wysuniętego fragmentu jądra miażdżystego lub poszerzenie kanału kręgowego.
Aby skutecznie leczyć rwa kulszową, konieczne jest wprowadzenie fizjoterapii oraz dbanie o odpowiednią dietę i odpoczynek, które pomogą zmniejszyć stan zapalny w organizmie. Jeśli nadwaga jest jednym z czynników wywołujących rwę kulszową, konieczne jest także wprowadzenie odpowiedniej diety mającej na celu redukcję masy ciała.
Rwa kulszowa - fizjoterapia
Istotnym składnikiem efektywnego leczenia rwy kulszowej jest fizjoterapia, która odgrywa kluczową rolę w złagodzeniu dolegliwości oraz przywracaniu pełnej funkcji kręgosłupa. Fizjoterapeuci, posługując się różnorodnymi technikami i ćwiczeniami, mają na celu nie tylko łagodzenie bólu, ale także poprawę elastyczności, wzmacnianie mięśni oraz przywracanie optymalnego zakresu ruchu. Celami fizjoterapii w rwie kulszowej są:
- wzmocnienie mięśni kręgosłupa i core,
- zmniejszenie dolegliwości bólowych,
- poprawa postawy ciała.
Terapia manualna i terapia tkanek miękkich
Terapia manualna najczęściej stosuje się techniki mobilizacyjne i manipulacyjne kręgosłupa. Te zabiegi mają na celu poprawę mobilności i zmniejszenie napięcia mięśniowego.
Terapia tkanek miękkich skupia się na manualnym rozluźnieniu tkanek miękkich, czyli powięzi, mięśni, ścięgien i więzadeł. W rwie kulszowej najczęściej stosuje się Masaż Tkanek Głębokich oraz FDM (Fascial Distortion Model). Techniki te powodują zmniejszenie napięcia mięśniowego oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych.
Fizykoterapia w objawach rwy kulszowej
Fizykoterapia – polega na wykorzystaniu fizykalnych metod fizjoterapii w celu złagodzenia bólu oraz zmniejszenia stanu zapalnego. Najczęściej wykorzystuje się elektroterapię, ultradźwięki oraz falę uderzeniową.
Zewnątrzustrojowa terapia falą uderzeniową (ESWT) to nieinwazyjna metoda leczenia, która u pacjentów z rwą kulszową łagodzi ból uszkodzeń nerwów obwodowych oraz wspomaga lokalną przebudowę tętnic i regenerację komórkową. Jest również znana jako skuteczna metoda zmniejszania napięcia mięśniowego. Programy ćwiczeń w połączeniu z ESWT są skuteczne w poprawie funkcji nerwu kulszowego.
Inne, badanie Abd El-Salama i wsp. z 2016 roku na temat ESWT w leczeniu neuralgii kulszowej wykazało, że jest to skuteczna metoda zmniejszania bólu i stanów zapalnych oraz poprawy równowagi u pacjentów z bólem kulszowym, i korzystna metoda w leczeniu neuralgii kulszowej bardziej niż samodzielne ćwiczenia terapeutyczne.
Kinesiotaping
Kinesiotaping polega na aplikacji elastycznych taśm do kinesiotapingu na skórę w określonych wzorach, mających na celu wspieranie funkcji mięśni, poprawę ruchomości oraz łagodzenie bólu.
Suchanie Igłowanie
Suchanie igłowanie to powszechna technika leczenia węzłów mięśniowych i może być skuteczna w problemach z rwią kulszową. Można je stosować do rozluźniania węzłów mięśniowych i skurczów powodujących zwężenie przestrzeni lub napięte mięśnie w dolnej części pleców, co znacznie zmniejsza ból rwą kulszową. Jedna sesja suchego igłowania może być skuteczna w zmniejszaniu bólu rwą kulszową. Ważne jest, aby rozpoznać, że poprawna technika, rozmiar igły i miejsce wkłucia muszą być precyzyjnie dobrane dla lepszych wyników.
Ćwiczenia na kręgosłup i mięśnie łagodzące objawy bólowe
Natomiast najważniejszym elementem w fizjoterapii w rwie kulszowej są odpowiednie ćwiczenia. Specjalnie dobrane ćwiczenia pomagają w wzmacnianiu mięśni core, pośladków, a także poprawiają stabilność kręgosłupa. Te ćwiczenia mogą być ukierunkowane na zwiększenie elastyczności, poprawę postawy oraz wzmocnienie obszarów kręgosłupa. Natomiast ćwiczenia rozciągające mają na celu poprawę elastyczności mięśni i stawów, co może przynieść ulgę w przypadku ucisku nerwu.
Rwa kulszowa – leczenie domowe i profilaktyka
Leczenie domowe rwy kulszowej mogą pomóc w łagodzeniu bólu i dyskomfortu, jednak zawsze powinny być stosowane w porozumieniu z lekarzem lub fizjoterapeutą. Podczas ataku rwy kulszowej występują ostre bóle i często utrudniają lub nawet uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Dlatego warto znać kilka sposobów jak zadbać o swój kręgosłup w domu w trakcie ataku rwy kulszowej:
- Rozluźnienie mięśni jest kluczowe, ponieważ często ataki rwy kulszowej wynikają z nadmiernego napięcia mięśniowego. Przyjmowanie pozycji, w której nogi są uniesione, na przykład na krześle (stawy biodrowe i kolanowe zgięte do 90 stopni), może przyczynić się do złagodzenia bólu. Warto w tej pozycji skoncentrować się na głębokim oddychaniu, co dodatkowo pomaga w rozluźnieniu mięśni. Jest to pozycja przeciwbólowa.
- Odpoczynek jest kluczowy dla zdrowia organizmu, pełniąc istotną rolę w jego regeneracji. To w czasie spoczynku nasz organizm ma szansę zredukować stres, zarówno fizyczny, jak i psychiczny, oraz przywrócić równowagę metaboliczną. Podczas ataku rwy kulszowej ważne jest unikanie podnoszenia ciężkich przedmiotów oraz długiego siedzenia.
- Stosowanie ciepłych okładów zmniejsza dolegliwości bólowe i poprawia krążenie krwi oraz rozluźni mięśnie kręgosłupa.
- Stosowanie odpowiedniej diety oraz naturalnych środków przeciwzapalnych pozwoli na zmniejszenie dolegliwości wynikających z stanu zapalnego, który powstaje w rwie kulszowej. Można stosować zioła, takie jak imbir, kurkuma czy cynamon, a także pić zieloną herbatę, ponieważ zawierają substancje przeciwzapalne wspomagające organizm.
Rwa kulszowa to dolegliwość, która może dotknąć każdego. Jednak odpowiednia wiedza, profilaktyka i stosowanie się do zaleceń lekarza mogą pomóc w zarządzaniu objawami oraz poprawie jakości życia osób dotkniętych tym schorzeniem.
Piśmiennictwo:
1. Ostelo RWJG (2020) Physiotherapy management of sciatica. Journal of Physiotherapy 66:83–88
2. Davis D, Maini K, Vasudevan A. Sciatica. In: StatPearls. StatPearls Publishing, Treasure Island (FL); 2022
3. Piotr Józefowski, Anna Kołcz-Trzęsicka, Anna Żurowska, “Zdrowy kręgosłup”, Warszawa, Wydawnictwo SBM Sp. z o.o., 2015
Prawidłowa postawa przy komputerze ma ogromny wpływ na nasz kręgosłup. Dowiedz się jak poprawić stanowisko pracy poprzez ustawienie biurka, monitora i krzesła.
02.02.2024
Powięź to tkanka łączna otaczająca komórki naszego ciała. Poznaj czym jest i jakie pełni funkcje w naszym organizmie.
22.12.2023
Ból w odcinku lędźwiowym kręgosłupa (ból pleców) jest często spotykany u pacjentów zgłaszających się do gabinetów fizjoterapeutycznych.
19.12.2023