Endoproteza stawu biodrowego - wskazania, przygotowanie do operacji, rehabilitacja po wszczepieniu endoprotezy biodra

Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyczy ok. 8 milionów Polaków. Niemal połowa przypadków dotyczy procesu chorobotwórczego stawu biodrowego. U osób po 55. roku życia, częściej tę chorobę diagnozuje się u kobiet (8,4%) niż u mężczyzn (3,1%). Dzięki rozwojowi technologii zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego może być wykonywany nawet w przypadkach wielochorobowości.

Czym jest endoprotezoplastyka stawu biodrowego?

Endoprotezoplastyka stawu biodrowego (alloplastyka) jest zabiegiem chirurgicznym, który polega na wszczepieniu sztucznych elementów stawu. Celem zabiegu jest poprawa biomechaniki stawu, poprawa możliwości przemieszczania się pacjenta, lokomocji, zniesienie bólu oraz poprawa ruchomości stawu. Wymiana stawu biodrowego pozwala wrócić do sprawności i sprzyja poprawie jakości życia pacjenta.

Najczęstszym powodem, dla którego pacjenci decydują się na operację endoprotezy biodra są problemy z poruszaniem się, przewlekły ból, trudności w wykonywaniu czynności dnia codziennego czy też długotrwałe leczenie farmakologiczne. Zabieg wszczepienia endoprotezy biodra jest zabiegiem nieodwracalnym. Dlatego też jest ostatnim etapem leczenia.

W 2016r. wykonano w Polsce 71 122 wszystkich endoprotezoplastyk stawowych, z czego 48 782 stanowiły endoprotezoplastyki stawu biodrowego.

Wskazania do operacji endoprotezy biodra

Kiedy należy operować? Endoprotezoplastyka biodra jest zalecana w przypadkach, gdy inne metody leczenia, takie jak farmakoterapia, fizjoterapia czy zmiany stylu życia, nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.

Najczęstsze wskazania obejmują:

• silne dolegliwości bólowe,
• zmniejszenie zakresu ruchomości,
• ograniczenie stanu funkcjonalnego,
• uszkodzona chrząstka stawowa,
• przewlekła choroba zapalna,
• złamania, szczególnie u osób starszych,
• wrodzone deformacje stawu biodrowego.

Czym jest koksartroza?

Koksartroza to przewlekła choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego. Jest jedną z najczęściej występujących form zmian zwyrodnieniowych stawów, prowadzącą do bólu, sztywności i ograniczenia ruchomości. Dotyka głównie osoby starsze, ale może również występować u młodszych osób z powodu urazów, wrodzonych wad stawów lub innych czynników ryzyka.

Czynniki biologiczne i mechaniczne przebudowują chrząstkę stawową oraz podchrzęstnej warstwy kości, a następnie pozostałe tkanki stawu. W konsekwencji prowadzi to do problemów z jego funkcjonowaniem. Z czasem problem ten przenosi się na sąsiednie struktury i może utrudniać chodzenie.

Objawy koksartrozy

Pacjent może odczuwać następujące objawy, które mogą się nasilać:

• narastający ból,
• sztywność,
• ograniczanie ruchomości,
• ból odczuwany zwykle w przedniej części uda, pachwinie oraz stawie kolanowym (początkowo tylko podczas ruchu, następnie w spoczynku i w nocy),
• wtórne przykurcze mięśniowe,
• względne skrócenie kończyny,
• zapalenia sąsiadujących tkanek miękkich.

Jak wygląda rehabilitacja przed operacją wszczepienia protezy stawu biodrowego?

Zaleca się, aby kompleksowa rehabilitacja została podjęta jak najwcześniej. Rehabilitacja podjęta jeszcze przed operacją znacząco wpływa na tempo odzyskania przez niego sprawności przez pacjenta. Indywidualnie dobrany program fizjoterapeutyczny wprowadzony jeszcze przed zabiegiem i jego kontynuacja w okresie pooperacyjnym stwarza optymalne warunki do odzyskania sprawności oraz samodzielności w poruszaniu się.

Cele rehabilitacji przed operacją:

• wzmocnienie mięśni (zwiększenie siły mięśniowej)
• poprawa zakresu ruchomości
• edukacja pacjenta
• ogólna poprawa stanu zdrowia

Jakie elementy fizjoterapii wprowadza się przed endoprotezoplastyką stawu biodrowego?

Rehabilitacja po wszczepieniu endoprotezy biodra obejmuje:

• Wzmacnianie mięśni wokół stawu biodrowego, które jest istotne, aby zapewnić lepszą stabilność stawu po operacji. Kluczowe grupy mięśni to mięśnie pośladkowe, mięsień czworogłowy i mięsień dwugłowy oraz mięśnie obręczy biodrowej.
• Wykonywanie ćwiczeń po endoprotezie poprawiających zakres ruchu i mających na celu utrzymanie lub zwiększenie zakresu ruchomości stawu biodrowego.
• Poprawa kondycji ogólnej i wytrzymałości jest ważna dla lepszego samopoczucia i regeneracji po operacji. Zaleca się regularne spacery, ćwiczenia na rowerze stacjonarnych lub pływanie.
• Trening funkcjonalny, który ma na celu przygotowanie pacjenta do codziennych czynności i zadań, które będą wykonywane po operacji.

Rehabilitacja stawu biodrowego po wstawieniu endoprotezy biodra

Przebieg rehabilitacji u pacjentów po alloplastyce stawu biodrowego może się różnić. Będzie on zależny od:

• wskazań do operacji,
• techniki operacyjnej,
• rodzaju wszczepionego implantu,
• obecności schorzeń współistniejących,
• stanu zdrowia,
• wieku,
• poziomu aktywności pacjenta.

Rehabilitacja po operacji endoprotezoplastyki biodra jest kluczowym elementem powrotu do pełnej sprawności i poprawy jakości życia pacjenta. Proces ten obejmuje różne etapy, zaczynając od wczesnego okresu pooperacyjnego w szpitalu w zakresie operowanej kończyny, jak i ogólnych zaleceń, aż po długoterminową rehabilitację w domu lub specjalistycznym ośrodku rehabilitacyjnym. 

Proces rehabilitacji po endoprotezie stawu biodrowego, czyli zabiegu endoprotezoplastyki

Rehabilitacja po endoprotezoplastyce biodra jest konieczna dla odzyskania sprawności pacjenta. Rehabilitacja po wstawieniu endoprotezy biodra dzieli się na następujące etapy:

1 etap rehabilitacji po endoprotezie biodra - Wczesny okres pooperacyjny (Pierwsze 1-2 tygodnie)

Przebieg rehabilitacji tuż po endoprotezoplastyce stawu biodrowego powinien obejmować:

• rozmowę edukacyjną,
• pionizację,
• ćwiczenia,
• naukę chodu po wszczepieniu protezy biodra z podpórką,
• ćwiczenia chodu o kulach ortopedycznych,
• pokonanie dystansu pierwszego piętra.

Maksymalny stopień zaawansowania ruchowego, czyli osiągnięcie wszystkich powyższych punktów zazwyczaj następuje w drugiej dobie po zabiegu.

1. Pionizacja - czyli pierwsze wstanie z łóżka po zabiegu powinno odbyć się pierwszego dnia po zabiegu. Tak jest w zdecydowanej większości przypadków (89%) W niektórych przypadkach jest to drugi (9%) lub rzadko trzeci dzień po zabiegu (2%).
2. Chód z podpórką - poprzedza on naukę chodzenia o kulach. Zazwyczaj zaczyna się drugiego lub trzeciego dnia, rzadziej pierwszego lub czwartego.
3. Wczesne uruchomienie chorego, czyli pionizacja oraz reedukacja chodu są niezwykle istotne, ponieważ w znaczący sposób są w stanie zminimalizować ryzyko komplikacji wynikających z bezruchu pooperacyjnego i samej operacji.
4. W tym etapie w odpowiednim stopniu dokłada się ćwiczenia izometryczne, które mają na celu zmniejszenie ryzyka utraty masy mięśniowej oraz zapobiega zakrzepom.

2 etap rehabilitacji po wymianie stawu biodrowego - Średni Okres Pooperacyjny (2-6 Tygodni)

1. W miarę jak pacjent dochodzi do siebie, dalsza rehabilitacja po wszczepieniu endoprotezy staje się bardziej intensywna. Na tym etapie wykonuje się ćwiczenia, które mają na celu zwiększenie zakresu ruchu i poprawę siły mięśniowej. Rozszerzanie zakresu ruchu obejmuje ćwiczenia zginania i prostowania stawu biodrowego oraz odwodzenia i przywodzenia biodra. Wzmacnianie mięśni staje się bardziej zaawansowane i obejmuje ćwiczenia na siłowni z niskim obciążeniem oraz ćwiczenia z użyciem taśm oporowych.
2. Pierwsze ćwiczenia funkcjonalne, takie jak wstawanie z krzesła bez pomocy czy chodzenie po schodach, są wprowadzane, aby pacjent mógł powrócić do codziennych czynności.
3. Wprowadza się ćwiczenia w basenie (hydroterapia), co może być w tym okresie bardzo pomocne, ponieważ woda zmniejsza obciążenie stawów, umożliwiając bezpieczne wzmacnianie mięśni i poprawę zakresu ruchu.

3 etap po zabiegu wymiany stawu - Późny Okres Pooperacyjny (6 Tygodni- 6 Miesięcy) 

1. W późniejszym okresie rehabilitacji celem jest powrót do normalnych codziennych aktywności, dalsze wzmacnianie mięśni i poprawa kondycji fizycznej. Zaawansowane ćwiczenia wzmacniające, takie jak ćwiczenia na maszynach oporowych oraz ćwiczenia na stepperach i rowerach stacjonarnych, są kluczowe.
2. Trening wytrzymałościowy obejmuje dłuższe spacery, nordic walking, jazdę na rowerze i pływanie.
3. Zalecone przez fizjoterapeutę ćwiczenia równowagi i koordynacji, takie jak ćwiczenia na niestabilnym podłożu czy stanie na jednej nodze, pomagają w poprawie stabilności i zapobieganiu upadkom. Pacjenci stopniowo powracają do pracy, jeśli jest to możliwe, oraz do lekkich sportów.

Długoterminowa rehabilitacja po wszczepieniu protezy biodra(6 Miesięcy i Więcej)

1. Długoterminowa rehabilitacja ma na celu utrzymanie osiągniętych rezultatów, dalszą poprawę funkcji stawu oraz zapobieganie nawrotom dolegliwości. Regularne ćwiczenia poprawiające siłę i wytrzymałość, a także ćwiczenia rozciągające, są kluczowe dla utrzymania zdrowia stawu.
2. Utrzymywanie zdrowej masy ciała zmniejsza obciążenie stawu biodrowego, co jest ważne dla długoterminowego zdrowia stawu.
3. Pacjenci powinni utrzymywać regularną aktywność fizyczną, taką jak spacery, pływanie czy jazda na rowerze, aby utrzymać dobrą kondycję fizyczną.
4. Regularne wizyty kontrolne u ortopedy oraz monitorowanie ewentualnych objawów, takich jak ból i obrzęk czy ograniczenie ruchomości, są kluczowe dla wczesnego wykrywania i leczenia potencjalnych problemów.

Wszczepienie sztucznego stawu biodrowego jest skuteczną metodą leczenia zaawansowanych schorzeń stawu biodrowego, oferującą pacjentom ulgę od bólu i poprawę jakości życia. Przy odpowiednim przygotowaniu do operacji, starannej rehabilitacji po endoprotezoplastyce i dbałości o staw po zabiegu, pacjenci mogą cieszyć się powrotem do zdrowia: znaczną poprawą ruchomości i funkcji biodra przez wiele lat.

Piśmiennictwo:
1. Sowa, K., Kotwas, A., Antczak, K., Zdziarski, K., Knyszyńska, A., & Karakiewicz, B. (2019). POSTĘPOWANIE REHABILITACYJNE U PACJENTÓW PO ENDOPROTEZOPLASTYCE STAWU BIODROWEGO W OKRESIE SZPITALNYM JAKO PROFILAKTYKA PRZEWLEKŁYCH DEFICYTÓW FUNKCJONALNYCH. Pielęgniarstwo w Opiece Długoterminowej, (1). 

2. Ridan, T., Ogrodzka K., & Kliś, A. Po endoprotezoplastyczne stawu biodrowego.

MOŻE CIĘ TAKŻE ZAINTERESOWAĆ

Złamanie kości śródstopia. Rehabilitacja po złamaniu kości stopy, czyli jak wrócić do pełni sił?

Złamanie kości śródstopia - z właściwą rehabilitacją, leczeniem oraz zastosowaniem odpowiedniego sprzętu Twoja stopa wróci do pełni sprawności.

22.04.2024

Ból śródstopia - najczęstsze przyczyny i sposoby leczenia

Ból śródstopia powszechnie określany bólem stopy lub podeszwy stopy to częsta dolegliwość. Poznaj jej przyczyny oraz sposoby jak sobie z nim poradzić.

4.03.2024

Ból kręgosłupa lędźwiowego

Ból w odcinku lędźwiowym kręgosłupa (ból pleców) jest często spotykany u pacjentów zgłaszających się do gabinetów fizjoterapeutycznych.

19.12.2023