Zespół zamrożonego barku - objawy i rehabilitacja zespołu bolesnego barku

Ból barku (zespół bolesnego barku) jest trzecim co do częstości, zaraz po bólu kręgosłupa i biodra, zespołem bólowym, z którym zgłaszają się pacjenci. Wpływa on negatywnie na wykonywanie codziennych czynności. Zamrożony bark nazywany jest także adhezyjnym zapaleniem torebki stawowej.

Zamrożony bark charakteryzuje się dolegliwościami bólowymi okolicy stawu barkowego i całego barku, a także postępującym ograniczeniem ruchomości zarówno biernej, jak i czynnej, przy prawidłowym obrazie radiologicznym stawu ramienno-łopatkowego.

Dolegliwości mają bardzo często charakter przewlekły i nawracający. Szacuje się, że 40-50% pacjentów zgłasza objawy po 6-12 miesiącach, a 14% pacjentów kontynuuje leczenie po 2 latach. Najczęściej zamrożony bark występuje u osób między 40-60 rokiem życia, częściej u kobiet.

Diagnostyka zamrożonego barku jest trudna i czasochłonna. Polega ona bowiem na eliminacji innych chorób oraz przeprowadzeniu testów diagnostycznych.

Zamrożony bark można podzielić na:

• pierwotny - pojawienie się go jest samoistnie
• wtórny - związany jest z wcześniejszym urazem, przeciążeniem lub operacją.

3 etapy dolegliwości zamrożonego barku

U pacjenta z problemem zamrożonego barku można wyróżnić 3 etapy (według J. S. Neviaser):

• Faza I - narastający ból i utrata ruchu - od 2 do 9 miesięcy
• Faza II - stabilizacja bólu, narastanie sztywności - od 4 miesięcy do 1 roku
• Faza III - zmniejszenie bólu, szczególnie nocnego, ustępowanie sztywności w ciągu kilku miesięcy - od 5 miesięcy do kilku lat

Fazy te mogą się na siebie nakładać. Pacjent może także odczuwać objawy bólowe i ograniczenie zakresu ruchu jeszcze przez wiele lat np. 6-7 po przejściu przez te fazy.

Czym jest zamrożony bark?

Zamrożony bark to potoczna nazwa fibroproliferacyjnego zwłóknienia tkanki torebki stawowej modulowanego przez mediatory obejmujące cytokiny, czynniki wzrostu i enzymy, w szczególności metaloproteinazy macierzy (MMP).

Cechą histologiczną zamrożonego barku jest obecność macierzy fibroblastów i miofibroblastów zawierających kolagen typu I i typu III, co powoduje brak równowagi pomiędzy degradacją, przebudową i regeneracją tkankowej macierzy zewnątrzkomórkowej. W efekcie tego  torebka stawowa barku i więzadła otaczające staw kurczą się, ograniczając ruchy w stawie.

Czynniki ryzyka zespołu barku zamrożonego

Zamrożony bark jest powiązany z szeregiem chorób współistniejących, które mogą wpłynąć na pojawienie się tej dysfunkcji:

• cukrzyca (u 60% osób)
• choroby układu krążenia
• nadczynność tarczycy
• niedoczynność tarczycy
• choroby autoimmunologiczne
• udar
• hiperlipidemia
• choroba Parkinsona
• choroba Dupuytrena
• palenie tytoniu
• otyłość
• niski poziom aktywności fizycznej

Choroby te występują u 80% osób, u których zdiagnozowano zamrożony bark.

Przyczyny zespołu bolesnego barku

W większości przypadków choroba nie ma uchwytnej przyczyny. Przyczyn przewlekłego bólu barku upatruje się m.in. w przewlekłym stanie zapalnym, zwiększonym unaczynieniu, proliferacji fibroblastów oraz pogrubieniu błony maziowej.

Objawy zespołu bolesnego barku

Jakie są objawy zamrożonego barku? W przypadku barku zamrożonego do głównych objawów należy ból w okolicach barku, znaczne ograniczenie ruchomości w stawie barkowym, sztywność, trudności w podnoszeniu ręki i wykonywaniu codziennych czynności, takich jak zawiązywanie butów czy czesanie włosów. Często także występuje ból czaszkowy, tzw. ból odniesiony, promieniujący z okolic barku ku górze. Objawy mogą stopniowo się nasilać, a nieleczone mogą prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia i większych trudności w funkcjonowaniu. Dlatego ważne jest jak najszybsze rozpoznanie i podjęcie odpowiedniego leczenia. 

Pacjenci opisują ból jako:

• stały
• głęboki
• silny

W początkowych fazach jest on trudny do rozróżnienia od:

• problemów stożka rotatorów,
• artrozy stawów,
• bólu szyjnopochodnego,
• tendinopatii.

Diagnostyka zespołu zamrożonego barku

Diagnozę stawia się na podstawie objawów klinicznych. U pacjentów z zamrożonym barkiem wykonywanie czynności dnia codziennego takich jak ubieranie się jest znacznie utrudnione.

Postawa pacjenta z zamrożonym barkiem jest charakterystyczna. Ustawia on kończynę w przywiedzeniu i rotacji wewnętrznej.

U pacjenta występuje:

• zmniejszenie czynnej i biernej ruchomości stawu ramiennego
• ból o nasileniu uzależniony od stadium choroby
• często uszkodzenia pierścienia rotatorów
• tkliwość tkanek miękkich w okolicy ramienia (stawu ramiennego)

Specjalista w pierwszej kolejności poprosi, aby poruszać stawem barkowym w określony sposób w celu oceny kiedy występuje ból i aby ocenić zakres ruchomości w tym stawie. Ocenie podlega przede wszystkim zakres ruchu rotacji zewnętrznej. Przy uszkodzeniu pierścienia rotatorów ruch bierny rotacji zewnętrznej jest zachowany, natomiast przy zamrożonym barku rotacja ta nie jest możliwa.

Zamrożony bark warto różnicować także z tylnym zwichnięciem stawu ramiennego, które powoduje zanik rotacji zewnętrznej i odwiedzenia. Będzie ono jednak widoczne na zdjęciu RTG jako przemieszczenie głowy kości ramiennej.

Kolejny etapem są badania obrazowe. Wykonuje się badanie USG lub rezonans magnetyczny, który pozwala ocenić strukturę torebki stawowej, a także wszystkie ścięgna, które nie są dobrze widoczne w badaniu ultrasonograficznym.

Na czym polega leczenie zespołu bolesnego barku?

Według British Elbow and Shoulder Society/ British Orthopaedic Association w przypadku zamrożonego barku zaleca się stopniową inwazyjność.

Farmakologiczne leczenie zamrożonego barku

Farmakologiczne leczenie barku obejmuje podawaniem leków przeciwbólowych (paracetamol), niesteroidowych leków przeciwzapalnych (pomagają zmniejszyć stan zapalny, ból i obrzęk) oraz kortykosteroidów. Według dostępnych danych przy zamrożonym barku trwającym długotrwale tzn. rok warto jest podać środki farmakologiczne.

Fizjoterapia i rehabilitacja dolegliwości zamrożonego barku

Rehabilitacja zamrożonego barku ma na celu poprawę zakresu ruchomości w stawie oraz ćwiczenia rozciągające, tak aby pacjent był w stanie osiągnąć zgięcie 140°, rotacja zewnętrzna 45°, rotacja wewnętrzna do dwunastego wyrostka kolczystego w piersiowym odcinku kręgosłupa. Poprawę siły i wytrzymałości pierścienia rotatorów oraz mięśni odpowiedzialnych za stabilizację łopatki.

• Fizykoterapia: elektroterapia, fala uderzeniowa, laseroterapia, krioterapia,
• Kinezyterapia - w postaci nadzorowanych ćwiczeń na zamrożony bark,
• Osteopatia- masaż i terapia manualna na każdym etapie leczenia w celu holistycznego oddziaływania na cały organizm

Operacja jako opcja leczenia barku zamrożonego

Jeśli wymienione sposoby leczenia zachowawczego nie przynoszą ulgi w dolegliwościach zespołu zamrożonego barku, stosuje się leczenie operacyjne. Polega ono na wykonywaniu specjalistycznych zabiegów chirurgicznych mających na celu poprawę w przypadku unieruchomienia stawu barkowego oraz zmniejszenie bólu w obrębie barku.

Do metod operacyjnych leczenia barku należy artroskopia, w której dokonuje się drobnych nacięć w celu usunięcia nadmiernego tkanki zapalnej lub usunięcia zrostów w stawie. Innymi metodami mogą być także resekcja ograniczeń stawowych, czyli usunięcie fragmentów tkanki lub łąkotki, oraz manipulacja pod znieczuleniem w celu złamania zrostów stawowych. Każdy z tych zabiegów ma na celu przywrócenie normalnej funkcji stawu barkowego i powrót do zdrowia pacjenta cierpiącego na zespół zamrożonego barku. 

Podsumowanie

Zamrożony bark jest schorzeniem interdyscyplinarnym, w którego leczeniu powinien uczestniczyć lekarz ortopeda, lekarz rodzinny, reumatolog, fizjoterapeuta, osteopata. Jeżeli to właśnie Ciebie dotyka ten problem warto jak najszybciej zgłosić się do lekarza lub fizjoterapeuty, aby podjąć leczenie i rehabilitację.

Piśmiennictwo:

1. Millar, Neal & Meakins, Adam & Struyf, Filip & Willmore, Elaine & Campbell, Abigail & Kirwan, Paul & Akbar, Moeed & Moore, Laura & Ronquillo, Jonathan & Murrell, George & Rodeo, Scott. (2022). Frozen shoulder. Nature Reviews Disease Primers. 8. 10.1038/s41572-022-00386-2.
2. USTAWICZNE, K. (2017). Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej i Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce w zakresie fizjoterapii zespołów bólowych kręgosłupa w podstawowej opiece zdrowotnej. Family Medicine & Primary Care Review, 19(3), 323-334.
3. Millar, N. L., McLean, M., Biddle, M., & Challoumas, D. Porównanie metod leczenia zamrożonego barku. Przegląd systematyczny i metaanaliza.
4. Romanowski, M. W., Dwornik, M., Kwaśniewska, A., Nowacka, K., & Samborski, W. (2016). Ocena wpływu technik osteopatycznych oraz ćwiczeń ruchowych na zakres ruchu oraz odczucie bólu w zamrożonym barku-opis przypadku. Ból, 17(4), 53-58.

MOŻE CIĘ TAKŻE ZAINTERESOWAĆ

Na czym polega rehabilitacja z użyciem fali uderzeniowej i czy jest ona skutecznym zabiegiem w rehabilitacji?

Fala uderzeniowa to nowoczesna terapia fizykalna, coraz częściej wykorzystywana w fizjoterapii. Jak wygląda zabieg i jakie efekty można uzyskać?

23.07.2024

Prawidłowa postawa przy komputerze a ból pleców - ergonomia pracy

Prawidłowa postawa przy komputerze ma ogromny wpływ na nasz kręgosłup. Dowiedz się jak poprawić stanowisko pracy poprzez ustawienie biurka, monitora i krzesła.

02.02.2024

Ból kręgosłupa lędźwiowego

Ból w odcinku lędźwiowym kręgosłupa (ból pleców) jest często spotykany u pacjentów zgłaszających się do gabinetów fizjoterapeutycznych.

19.12.2023